Nobelprijs Geneeskunde voor mogelijk maken mRNA-coronavaccins

De Nobelprijs voor de Geneeskunde is dit jaar voor de Hongaarse Katalin Karikó en Drew Weissman uit de Verenigde Staten. Door hun onderzoek konden effectieve mRNA-vaccins worden ontwikkeld ten tijde van de coronapandemie. Karikó en Weissman voerden hun onderzoek samen uit aan de universiteit van Pennsylvania in de VS.

Bij vaccins die werken volgens de mRNA-techniek wordt er een genetische code - oftewel het mRNA - geïnjecteerd in een lichaam, dat als reactie eiwitten gaat produceren die lijken op het virus. Die eiwitten zetten het immuunsysteem aan het werk om bescherming tegen het virus op te bouwen.

Heel lang was het niet mogelijk om mRNA-vaccins te maken omdat het mRNA zelf al een afweerreactie opriep voordat er überhaupt een eiwit aangemaakt kon worden, zegt Marjolein van Egmond, hoogleraar Immunologie bij het Amsterdam UMC. "Dan werd het afgebroken en gebeurde er verder niets." De onderzoekers Karikó en Weissman slaagden erin om het mRNA zo aan te passen dat het niet werd afgebroken door het lichaam.

"Door hun baanbrekende bevindingen hebben de onderzoekers bijgedragen aan de ongekende snelheid van vaccinatieontwikkeling tijdens een van de grootste bedreigingen voor de menselijke gezondheid in de moderne tijd", zegt het Nobelcomité.

NOS op 3 maakte tijdens de pandemie een video over de werking van mRNA-vaccins:

Een belangrijk voordeel van mRNA-vaccins is dat er geen echt virus voor nodig is, in tegenstelling tot klassieke vaccins. Daarnaast zijn mRNA-vaccins makkelijker en sneller in grote hoeveelheden te produceren, en het is relatief makkelijk om deze aan te passen aan nieuwe virusvarianten.

Het onderzoek van Karikó en Weissman betekende dan ook "een gigantische doorbraak", zegt hoogleraar Van Egmond. "Daardoor zijn we sneller door de pandemie heen gekomen, dat is een breed gedragen idee onder wetenschappers. Ze hebben dus een grote bijdrage geleverd aan de gezondheidszorg."

Bijna 1 miljoen euro

De Nobelprijzen zijn de belangrijkste wetenschappelijke prijzen ter wereld. De prijzen worden ieder jaar uitgereikt op 10 december, de sterfdag van bedenker Alfred Nobel en ook de internationale Dag van de Mensenrechten. De uitreikingen zijn zoals ieder jaar in Zweden, behalve de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede. Die prestigieuze prijs wordt uitgereikt in Noorwegen.

Het prijzengeld is dit jaar gestegen met 1 miljoen Zweedse kronen, vanwege de gedaalde waarde van de Zweedse munteenheid. Per categorie zijn er 11 miljoen kronen beschikbaar gesteld (ruim 950.000 euro), terwijl dat er vorig jaar nog 10 miljoen waren.

Vorig jaar ging de Nobelprijs voor de Geneeskunde naar de Zweedse wetenschapper Svante Pääbo. Hij bracht genstructuren van neanderthalers in kaart en ontdekte een uitgestorven mensachtige. Ook ondervond hij dat er genenoverdracht is geweest tussen neanderthalers en de moderne mens, homo sapiens. De moderne mens draagt namelijk genen van deze uitgestorven mensachtigen.

In het verleden kregen ook Nederlanders de Nobelprijs voor de Geneeskunde. Dat gebeurde in 1924, 1929 en 1973. De komende dagen worden de overige vijf Nobelprijzen toegewezen.

In het kader hieronder zie je welke prijs op welk moment wordt bekendgemaakt: