De muggen die binnenkort in Honduras worden losgelaten, zijn echter wel net wat anders dan hun ziekmakende soortgenoten. Ze zijn namelijk opzettelijk besmet met de Wolbachia-bacterie.
In Zuid-Amerika in het algemeen en Honduras in het bijzonder ontvouwt zich op dit moment een ware gezondheidscrisis: een toenemend aantal mensen valt ten prooi aan knokkelkoorts. Dit is een virale infectie die wordt overgedragen door de beet van een (met het knokkelkoortsvirus besmette) mug. De ziekte komt vooral voor in tropische gebieden en is bezig aan een enorme opmars; in de afgelopen vijftig jaar is het aantal gevallen met een factor 30 gestegen. En vandaag de dag loopt ongeveer de helft van de wereldbevolking het risico om knokkelkoorts te krijgen. Naar verwachting komen daar de komende decennia – door toedoen van klimaatverandering dat het gebied waarin knokkelkoortsmuggen zich thuis voelen, vergroot – nog eens 1 miljard potentiële patiënten bij.
Honduras
Het moge duidelijk zijn: knokkelkoorts geeft reden tot zorg. Zeker ook in Honduras, waar een toenemend aantal mensen aan de infectieziekte ten prooi valt. Elk jaar lopen meer dan 10.000 mensen de ziekte op. En ongeveer 0,3 procent van hen wordt zeer ernstig ziek.
Mensen die knokkelkoorts oplopen, krijgen te maken met symptomen als koorts, misselijkheid en hoofdpijn. Een klein deel van de patiënten wordt zo ernstig ziek dat een ziekenhuisopname noodzakelijk is. En een deel daarvan komt uiteindelijk zelfs aan de infectieziekte te overlijden. Een specifieke behandeling is er niet. Ook een effectief vaccin ontbreekt. Eerder succesvol ingezette preventiemethodes – zoals bijvoorbeeld het gebruik van pesticiden – bieden ook weinig soelaas meer, omdat de muggen er resistent voor zijn geworden.
Wolbachia
In een poging de ziekte een halt toe te roepen, heeft het Hondurese Ministerie van Gezondheid nu – in samenwerking met Artsen zonder Grenzen – besloten om het over een heel andere boeg te gooien en een preventiemethode in te zetten die eerder in andere landen al succesvol is gebleken. Hierbij worden er -paradoxaal genoeg – in eerste instantie nog meer muggen vrijgelaten. Dat zijn echter geen ‘gewone’ muggen; voorafgaand aan hun vrijlating zijn ze namelijk opzettelijk besmet met de Wolbachia-bacterie. Dit is een bacterie die van nature insecten infecteert. En een dergelijke infectie heeft een opmerkelijk effect op de muggen, zo legt Claire Dorion, technisch adviseur bij Artsen zonder Grenzen, uit. “Wanneer de muggen Wolbachia bij zich dragen, gaat de bacterie de concurrentie aan met virussen zoals knokkelkoorts. Het wordt dan voor die virussen lastiger om zich in de muggen te vermenigvuldigen. En dat betekent dat de kans dat deze muggen virussen op mensen overdragen ook kleiner wordt. Hierdoor neemt het aantal knokkelkoortsgevallen in een gebied waar Wolbachia zich in de lokale muggenpopulatie heeft weten te vestigen, af.”
Twee tot drie muggen per huishouden
Door de bacterie in Hondurese muggenpopulaties te introduceren, kan hopelijk ook het aantal knokkelkoortsgevallen in Honduras worden teruggedrongen. Maar hoe gaat dat nu precies in zijn werk? Het is eigenlijk heel eenvoudig; muggen worden besmet met de bacterie en vervolgens in het wild uitgezet. “Hoeveel muggen we uitzetten, hangt af van het aantal wilde muggen in het gebied,” vertelt logistiek coördinator Stavros Dimopoulos aan Scientias.nl. “In het gebied dat wij behandelen – de omgeving van Tegucigalpa (de hoofdstad van Honduras, red.) – zetten we zo’n 2 tot 3 muggen per huishouden per week uit.”
Steeds meer besmette muggen
Die met Wolbachia besmette muggen gaan de wijde wereld in en zijn dus minder vatbaar voor knokkelkoorts. Maar die afgenomen vatbaarheid verspreiden ze ook. Vrouwelijke, met Wolbachia geïnfecteerde muggen, geven de infectie namelijk door aan hun nageslacht. En zo wordt gaandeweg een steeds groter deel van de populatie minder vatbaar voor knokkelkoorts. En dat vertaalt zich dan weer in een afname van het aantal mensen dat door de infectieziekte getroffen wordt.
Bewezen
Het is een bewezen aanpak. “Het eerste land dat de methode gebruikt heeft, is Australië,” vertelt Stavros. En daar is de aanpak al meer dan 15 jaar effectief. “Ook andere landen zoals Colombia en Mexico hebben de methode omarmd en daar zien we dat het aantal knokkelkoortsgevallen in behandelde gebieden met meer dan 90 procent is afgenomen.”
Toestemming van de buurt
Op dit moment worden de met Wolbachia besmette muggen grootgebracht en binnenkort zullen ze in tientallen buurten mondjesmaat worden losgelaten. Daar is vanzelfsprekend het nodige werk aan voorafgegaan. Zo zijn er gesprekken geweest met de bewoners van die buurten. “Acceptatie van de gemeenschap is wel wenselijk,” stelt Stavros. 97 procent van de meer dan 10.000 ondervraagden bleek gelukkig achter de plannen te staan en veel buurtbewoners zullen zelfs een actieve rol gaan spelen in het vrijlaten van de muggen.
Het komende half jaar zullen er elke week met Wolbachia besmette muggen worden losgelaten. En in de jaren die volgen, wordt nauwlettend in de gaten gehouden hoe Wolbachia zich binnen de muggenpopulatie verspreidt. “Het eerste doel is om sterfte en ziekte veroorzaakt door knokkelkoorts en andere arbovirussen (zoals bijvoorbeeld zika en chikungunya, red.) terug te dringen,” stelt Edgard Boquin, die het project namens Artsen zonder Grenzen in Honduras coördineert. “Op de lange termijn hopen we dat deze nieuwe aanpak een duurzame oplossing blijkt en voorkomt dat mensen onder deze ziekten lijden.”
