U hebt een ICT’er nodig? Sluit maar aan in de rij. In het eerste kwartaal van dit jaar stonden er bijna dertigduizend vacatures open, blijkt uit een rapport van uitkeringsinstantie UWV. De vraag naar bijvoorbeeld softwareontwikkelaars (270 procent) en securityspecialisten (167 procent) – de mensen die alles van informatiebeveiliging weten – is in de laatste vijf jaar explosief gestegen.

Waar komt de groei vandaan?

Die groei is redelijk goed te verklaren. We gebruiken steeds meer mobiele apps, voor het volgen van nieuws en het spelen van spelletjes, maar ook voor werk, shoppen, internetbankieren, enzovoort. Ook is er meer behoefte aan werken via de cloud, dus het werken en opslaan via internet. Door corona is dat proces nog versneld. We werken veel meer thuis en daarvoor zijn hele systemen op poten gezet.

De toenemende wetgeving op het gebied van cyberveiligheid – ga maar na hoe vaak je van je werkgever een cybertraining moet volgen of een mailtje krijgt om je scherm toch echt af te sluiten bij het verlaten van je werkplek – leidt er ook toe dat er meer vacatures zijn. En wie moet dat allemaal regelen? Juist: mensen met verstand van ingewikkelde computerdingen. ICT’ers dus. In de hele sector werken ruim een half miljoen mensen, bijna 40 procent meer dan voor de coronapandemie.

Krapper dan de zorg

Het UWV omschrijft de ICT als de krapste sector op de arbeidsmarkt. Er zijn nog minder mensen te vinden dan in de zorg, waar tienduizenden vacatures meer openstaan. Dat heeft met vraag en aanbod te maken, schetst arbeidsmarktadviseur Marieke Schramm van UWV. ,,De ICT is specialistischer en meer mensen hebben affiniteit met de zorg. Je kunt je bijvoorbeeld sneller laten omscholen tot verzorgende IG dan programmeur. In de zorg zijn er voor veel verschillende beroepen goede kansen op werk, van verzorgende tot aan psychiater. In de ICT zijn het met name beroepen waar een langere opleiding voor nodig is.’’

De uitkeringsinstantie constateert ook een mismatch op de markt: bedrijven vragen vaak om hbo’ers terwijl de meeste werkloze ICT’ers een mbo-achtergrond hebben. Ook gaan de ontwikkelingen in deze sector razendsnel. Wie vandaag afstudeert, moet morgen alweer een bijspijkercursus volgen omdat gevraagde vakkennis ontbreekt. ,,De kennis van werkzoekenden is vaak niet meer actueel genoeg en dat maakt de markt nog krapper, zeker in Friesland waar de IT-sector minder groot is dan elders in het land.’’

‘Iedereen heeft ICT’ers nodig’

In Friesland staan er ongeveer 350 vacatures open in de ICT. Deze functies zijn op zichzelf ook weer heel specifiek, want ICT’ers zitten overal: bij banken, scholen, supermarkten, installatiebedrijven, vastgoedkantoren, bouwbedrijven, ziekenhuizen en ga zo maar door. De lijst is eindeloos. Schramm: ,,Ieder bedrijf heeft ICT’ers nodig en die vraag wordt de komende jaren alleen maar groter.’’

Uit UWV-onderzoek onder 4500 werkgevers kwam naar voren dat bijna 80 procent van de bedrijven aangeeft ICT-vacatures door een gebrek aan sollicitanten niet te kunnen invullen. Bijna de helft vindt kandidaten niet goed genoeg voor de zwaarte van de functie. Ook kiezen jonge ICT’ers tegenwoordig vaker voor moderne functies zoals het werken met kunstmatige intelligentie of big data en laten ze cybersecurity of functioneel beheer links liggen.

Hoe kom je aan mensen?

Om toch nieuw personeel te kunnen binnenhalen, moeten bedrijven volgens het UWV traineeships aanbieden of medewerkers intern opleiden of omscholen. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de gemeente Amsterdam, waar financieel administratief medewerkers naar de ICT-afdeling zijn gegaan. Ook liggen er kansen in het buitenland: een vijfde van de ICT-werkgevers haalt personeel over de grens voor moeilijk vervulbare vacatures.

Bedrijven kunnen daarnaast denken aan het uitbesteden van bepaalde ICT-werkzaamheden aan gespecialiseerde partijen. Om de grote vraag naar ICT-servicedeskmedewerkers te ondervangen, zou de inzet van kunstmatige intelligentie een idee kunnen zijn. Deze techniek zou wachtwoorden kunnen resetten en medewerkers kunnen helpen bij extern inloggen in de bedrijfsomgeving.

Er liggen genoeg kansen in de ICT, stelt Schramm, gezien de vele vacatures die er zijn. Moet iedereen maar ICT’er worden? ,,Het is in deze sector wel heel belangrijk dat je er affiniteit mee hebt. Je moet continu bijblijven en echt interesse hebben in het werkveld. Heb je dat, dan zit je als ICT’er voorlopig heel goed.’’

Van Wijnen concurreert met FrieslandCampina en Philips

Wat denkt u: vindt een bouwbedrijf makkelijker ICT’ers of werkvoorbereiders? Tahlvik Leung, HR-directeur bij Van Wijnen, geeft een verrassend antwoord. ,,Een ICT’er is minder lastig te werven dan een goede werkvoorbereider.’’ Goed nieuws wil hij dat niet direct noemen. ,,Nou ja, we hebben ook wel echt veel werkvoorbereiders nodig’’, nuanceert Leung.

ICT’ers kiezen doorgaans niet direct voor een bouwbedrijf, weten ze ook bij Van Wijnen. Timmerlieden opleiden kunnen ze goed, maar ICT’ers opleiden? ,,Dat is niet ons pakkie-an’’, zegt Leung. ,,Dat moet de markt doen, maar we vinden ondanks de krapte toch vaak de juiste mensen.’’

Het bedrijf heeft net een hypermoderne woningfabriek in Heerenveen geopend en ICT’ers kunnen daar hun ei zeker kwijt, gezien de techniek en digitalisering die er plaatsvindt. De IT-afdeling van Van Wijnen (27 vestigingen in heel Nederland) stelde in 2020 met minder dan twintig man nog niet veel voor. De afgelopen drie jaar is dat gegroeid naar ruim honderd werknemers.

Leung: ,,De vraag naar ICT’ers is groot en wij concurreren dus met grote multinationals als Phillips en FrieslandCampina. We zoeken niet bij bouwcollega’s of technisch installatiebedrijven, maar bijvoorbeeld vooral bij ICT-dienstverleners en consultancybedrijven. ,,We denken gezien de woningnood iets toe te kunnen voegen aan de maatschappij. Ook ICT’ers vinden dat mooi, omdat ze hier niet alleen met nulletjes en eentjes bezig zijn maar doen ook iets doen voor Nederland. Dat klinkt wat soft, maar we horen dat ook terug van onze nieuwe medewerkers.’’

Het was in het begin wel even zoeken: want hoe overtuig je hooggeschoolde ICT’ers – Van Wijnen zoekt vooral in het segment hbo en wo – om naar een bouwbedrijf te komen? Stellen ICT’ers andere eisen dan mensen die reguliere bouwrollen vervullen? Dat viel mee: ICT’ers zijn minder gebonden aan de bouwvak, omdat ze dat niet gewend zijn.

HZPC kan geen hbo’er vinden

Het internationale aardappelhandelshuis HZPC uit Joure, met een onderzoeks- en innovatiecentrum in Metslawier, zal toch wel geen moeite hebben om personeel aan te trekken? Dus wel, zegt Jephtha Verheijen, bij het bedrijf onder andere verantwoordelijk voor het werven van ICT’ers. Ook de missie van HZPC – voedselzekerheid – zou mensen moeten aanspreken. ,,We hebben wel een naam, dat trekt zeker mensen aan. Veel mensen zijn ook op zoek naar organisaties die ergens voor staan. Dat helpt ons, maar het is niet genoeg.’’

De mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren wel duidelijk geworden. Eigenlijk zocht het bedrijf een applicatiemanager voor de ICT-afdeling, een hbo-functie, maar die zoektocht liep voor geen meter. HZPC koos voor een constructie waarbij intern iemand werd opgeleid. Er kwam een nieuwe vacature, dit keer voor servicedeskmedewerker. Gevraagd niveau: mbo.

,,Het is wel intensiever om iemand op te leiden’’, geeft Verheijen toe. ,,Met een mbo-profiel heb je nog een fatsoenlijke kans. Zoek je iemand die hbo-geschoold en technisch is, dan is dat eigenlijk hopeloos. Dat is echt een probleem, want ICT speelt in een hoop bedrijven een steeds grotere rol.’’

Hoe technischer een functie, hoe moeilijker het is om een geschikte medewerker te vinden, weet Verheijen. Het inschakelen van recruitmentbureaus en het aanboren van eigen netwerken helpt ook niet meer bij ingewikkelde functies, zegt hij. ,,Het is echt heel ingewikkeld. We hebben voor servicedeskmedewerker nu dertien sollicitaties binnen, waarvan drie wellicht interessant zijn voor een gesprek.’’

Vijf jaar geleden kon HZPC bij het uitzetten van zo’n baan nog rekenen op zestig sollicitanten – waarvan een kwart geschikt – en in 2018 waren dat er 35. ,,Elke keer dat deze vacature er is, wordt het aantal reacties minder. ICT is wel een specifiek zorgenkindje.’’

De krapte trekt ook cowboys aan, merkt Verheijen. Het aantal zogenaamde recruiters dat graag een graantje meepikt, loopt volgens hem op. ,,Dat soort lui vraagt veel geld voor het ‘plaatsen’ van mensen. Ze zeggen dat ze iemand hebben voor een ICT-functie en dan moet je hem of haar tienduizenden euro’s betalen om die persoon te kunnen aannemen. Het zijn gelukszoekers, al zijn er ook heus goede en serieuze recruitmentbureaus.’’

Ook laten sommige ICT-professionals zich ook graag op projectbasis inhuren. Zij vragen dan hoge uurtarieven en zijn niet honkvast. Voor bepaalde opdrachten vindt HZPC dat prima en werkt men daar wel aan mee, maar liever niet. Verheijen: ,,Als je een functie hebt die structureel doorgaat en waarbij je relaties moet opbouwen, dan werkt dat niet. Maar soms moeten we er wel in meegaan. Het is niet anders.’’

Dik studiebudget bij Wetterskip Fryslân

Bij Wetterskip Fryslân werken 600 mensen en er zijn jaarlijks tientallen vacatures. De organisatie drijft echter op ICT’ers en die zijn nauwelijks te vinden. De tijd van advertenties in de krant plaatsen is allang voorbij en vervangen door social media, zegt secretaris-directeur Oeds Bijlsma. Medewerkers vragen ook hun eigen contacten of ze iemand kennen die bijvoorbeeld architect procesautomatisering of projectleider ICT wil worden.

Met vereende krachten werden vorig jaar de meeste ICT-vacatures wel ingevuld. Wat meespeelt, zegt Bijlsma, is dat het helpt om te zeggen dat Wetterskip Fryslân ervoor zorgt dat de inwoners droge voeten houden. ,,Kinst hjir as meiwurker wat betsjutte en dat is it moaie fan it bedriuw. Wy hawwe it hjir ek makliker as wetterskippen yn ‘e Rânestêd. Guon minsken komme werom nei Fryslân foar de rêst en romte en der is hjir minder konkurrinsje. Wy moatte wol bealgje om de minsken te krijen, mar it slagget wol.’’

Omdat de ontwikkelingen – zeker in de ICT – razendsnel gaan, kijkt Wetterskip ook naar het lerend vermogen van nieuwe medewerkers. Hun baan zal er over een aantal jaren weer heel anders uitzien. De organisatie wil personeel dat het leuk vindt om bij te leren en zich te ontwikkelen. Bijlsma: ,,Elkenien hat ek in stúdzjebudzjet fan seistûzen euro.’’

De werkzaamheden bij het waterschap zijn de afgelopen jaren steeds technischer geworden. De rayonmensen in het waterbeheer lopen met een tablet en laptop rond en maken foto’s die in een systeem worden gezet. Dat moet allemaal worden ingeregeld door ICT’ers. ,,It bolkt fan de technyk. Wy binne der sa freeslik ôfhinklik fan wurden.’’

Wetterskip Fryslân heeft ook vele knappe koppen nodig die cybercriminelen buiten de poorten weten te houden. Uit onderzoek van ABN Amro blijkt dat meer dan driekwart van de bedrijven weleens te maken heeft gehad met een cyberaanval. Het is volgens Bijlsma van groot belang dat het waterschap systemen heeft die niet te kraken zijn. ,,Der binne in soad oanfallen út Ruslân. Sy scanne om te sjen of der gatsjes binne en as der striid komt, dan dan sille sy driigje om Nederlân ûnder wetter te setten troch de slûzen te iepenjen’’, schetst de directeur een doemscenario. ,,Wy moatte dêr hiel skerp op wêze.’’

Doorgroeien bij MCL

Bij ziekenhuis MCL in Leeuwarden staan eigenlijk altijd wel ICT-vacatures open, ook vanwege de doorstroom van personeel. Er is altijd wel plek voor ICT-deskmedewerkers, al staat een functie voor technisch specialist wel een stuk langer open.

Harm Wesseling, de zogeheten Chief Information Officer (CIO) bij MCL, is verantwoordelijk voor de informatievoorziening (waar ICT onder valt). Hij denkt dat een ziekenhuisorganisatie altijd wel aantrekkelijk is voor goeie ICT’ers. ,,We hebben iedere dag een heel complexe 24-uursorganisatie. Een fout maken is uit den boze, dat kan tot serieuze gezondheidsproblemen leiden en dan staat het zo in de krant.’’

Twee keer per jaar is een hele ploeg ICT’ers een nacht aan het werk om het elektronisch patiëntendossier te updaten. Dit kan niet overdag, omdat medewerkers dan bij de dossiers moeten kunnen. ,,Dit soort werk trekt ook verantwoordelijke mensen aan’’, weet Wesseling. ,,Je doet het ergens voor.’’

Omdat de zorg van karakter verandert – meer met beeldbellen, telefonische consulten en thuiszorg – wordt er meer gevraagd van ICT-medewerkers. Hun functie verschuift naar een soort zorgtechnologiemedewerker, zegt Wesseling. ,,Als mensen meer thuis moeten doen, zullen wij moeten ondersteunen met digitale middelen. Het klassieke technische zie je minder, dus minder met servers en computers in de weer, maar we zijn meer bezig met patiëntcommunicatie en het optimaliseren van de digitale processen.’’

Wesseling vindt het van groot belang te investeren in het personeel zodat ze kunnen doorgroeien naar andere functies en niet zomaar vertrekken naar een ander bedrijf. ,,Je kunt dan op termijn projectleider of technisch specialist worden’’, noemt de CIO enkele voorbeelden. ,,Als je binnen een kleine organisatie een helpdeskmedewerker bent, dan is er weinig ruimte om door te groeien. Wij hebben als grote organisatie een streepje voor.’’

Ieder jaar in september bespreekt Wesseling in een strategische personeelsplanning alle leden van het ICT-team: wat kan iemand en welke opleiding zou daar bij passen? ,,Je kunt hier als ICT’er je hart ophalen en je jarenlang blijven ontwikkelen. Als je dit niet doet, zijn mensen bovendien na drie jaar weer weg.’’