Het is een gek gegeven: de vrouwennier is beter dan de mannennier. Vrouwen hebben daardoor minder kans op nierziekten, de nieren raken minder snel beschadigd en herstellen beter. Hoe kan dat? Het antwoord is: hormonen.
Californische onderzoekers zijn erachter gekomen dat geslachtshormonen een beslissende rol spelen bij de verschillen tussen de nieren van mannelijke en vrouwelijke labmuizen. Sterker nog, door het testosteronniveau van een mannetje te verlagen, kunnen zijn nieren ‘vrouwelijker’ worden. Zo verbetert de weerbaarheid van de mannelijke organen. De wetenschappers beschrijven drie manieren waarop ze dit proces met succes hebben uitgevoerd.
“We hebben ons gericht op de verschillen in nierontwikkeling tussen mannetjes- en vrouwtjesmuizen, zodat we een beter inzicht krijgen in de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke nierpatiënten”, legt hoofdonderzoeker Andy McMahon van de Keck School of Medicine uit.
Verschillen in genactiviteit
De onderzoekers identificeerden in totaal meer dan duizend genen die verschillend zijn bij mannelijke en vrouwelijke muizennieren. Vooral in de proximale tubulus, een onderdeel van de nier waar het bloed gefilterd wordt en een groot aantal voedingsstoffen zoals glucose en aminozuren terugvloeien in de bloedsomloop, zijn deze verschillen duidelijk aanwezig. Bijna alle verschillen in genactiviteit ontstaan in het begin van de puberteit en worden steeds groter tot mensen volwassen zijn.
Omdat vrouwelijke nieren het gemiddeld veel beter doen bij ziekte en schade, zijn de wetenschappers benieuwd naar de manier waarop de genactiviteit van nieren ‘vervrouwelijkt’ of ‘vermannelijkt’. Na onderzoek bij labmuizen bleek dat het geslachtshormoon testosteron de grote boosdoener is. Zijn mannelijke nieren dan misschien te verbeteren door ze te feminiseren?
Succesvolle strategieën
De onderzoekers verzonnen allerlei tactieken en uiteindelijk bleken twee strategieën even goed te werken: het castreren van de mannetjes voor de puberteit, zodat hun natuurlijke testosterongehalte laag bleef en het verwijderen van de androgeenreceptoren, die reageren op de mannelijke geslachtshormonen. Daarnaast is er nog een fascinerende derde manier gevonden om een gelijksoortig effect te bereiken en dat is het drie maanden lang volgen van een caloriearm dieet. Uit eerder onderzoek bleek al dat een lage calorieopname kan helpen bij bepaalde soorten nierschade bij muizen. Nu is deze indirecte manier van het verlagen van het testosteronniveau wederom in verband gebracht met het verbeteren van de niergezondheid.
Testosteron is de sleutel
Dit proces werkt ook de andere kant op. Om de nieren van gecastreerde mannetjesmuizen weer te ‘vermannelijken’, hoefden de onderzoekers ze alleen maar een dosis testosteron toe te dienen. En op dezelfde manier vermannelijkten na een testosteroninjectie de nieren van vrouwtjes waarbij de eierstokken verwijderd waren voor de puberteit.
De wetenschappers voerden soortgelijke experimenten uit met muizenlevers. Hoewel bij dit orgaan ook geslachtsgerelateerde verschillen te vinden zijn, blijken de hormonen en onderliggende factoren die deze verschillen bepalen totaal anders te werken dan bij de nieren. Volgens het team kunnen we hieruit opmaken dat deze orgaanverschillen onafhankelijk ontstaan zijn tijdens het evolutieproces.
Nog veel werk te doen
De onderzoekers voerden biopsies uit bij menselijke donoren en labmuizen, waarna ze de genetische gelijkenissen en verschillen in kaart konden brengen. Er blijkt een vrij grote overlap te zijn tussen muizen en mensen wat betreft de geslachtsgerelateerde verschillen in de nieren. “We hebben nog veel meer studie en werk te gaan, voordat we de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke nieren bij mensen helemaal op een rijtje hebben”, aldus McMahon.
“Er zijn behoorlijke verschillen tussen de seksen als we kijken naar nierziekte, nierschade en het medische herstelproces. Daarom is het ook zo belangrijk om vooruitgang te boeken op dit vlak. Stap voor stap gaan we richting een situatie waarin mannen niet meer vaker last hebben van nierproblemen dan vrouwen.” Maar hoe dat precies moet gebeuren, dat zal verder onderzoek uitwijzen.
