Joost was ketamineverslaafd. ‘Ik sliep met zakken ijs op mijn buik. Tegen de pijn’

Ze ligt knock-out op de bank en er komen geluiden uit haar mond die nog het meest doen denken aan een Tibetaanse klankschaal. Demi van Laarhoven (22) beschrijft dat ze thuis werd gefilmd terwijl ze onder invloed van ketamine was. Grappig, vond de persoon die haar filmde. Ze noemt zulke mensen haar „gebruikersvrienden”. Van Laarhoven laat een foto zien van hoe ze er op haar dieptepunt uitzag: een bleek gezicht met paarse wallen en „emotieloze ogen”. Al die tijd ontweek ze de spiegel, omdat ze niet naar zichzelf durfde te kijken.

Ze had geen makkelijke jeugd, vertelt Van Laarhoven in een videogesprek vanuit haar kamer in Tilburg. Thuis was de sfeer „heftig” en op school werd ze gepest. Op haar elfde rookte ze haar eerste joint en toen ze een paar jaar later voor het eerst ketamine probeerde, werkte dat als een wondermiddel. Het was alsof ze tussen hemel en aarde zweefde. „Alle lasten vielen in één keer van mijn schouders. De trips voelden mooier, fijner en bijzonderder dan de realiteit. En als ik naar buiten keek, had alles een rossige gloed.”

Wat begon als een grapje op een feestje, eindigde in een verslaving, zegt Van Laarhoven. „Ik raakte geïsoleerd en kwam het huis niet meer uit.” Door over de nare gevolgen te vertellen in de krant hoopt ze in contact te komen met andere jongeren en hen te helpen. Tijdens het gesprek staat ze een paar keer op om naar de wc te gaan, want ook al is ze nu vijf maanden clean – haar fysieke klachten zijn nog lang niet weg.

In de laatste vijf jaar is het recreatief ketaminegebruik in Nederland fors toegenomen, met name onder 20- tot 29-jarigen, blijkt uit cijfers van de Nationale Drug Monitor van het Trimbos-instituut uit 2022. Jongeren beschouwen het als een onschuldige drug: ziekenhuizen gebruiken het immers als antidepressivum en pijnstiller. Dat zogenaamde veilige imago heeft zijn tol geëist: op de ketaminepoli in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch komen momenteel zo’n vijf verwijzingen per dag van verslaafde jongeren binnen.

De ketaminepoli opende in 2022 op initiatief van Wouter van der Sanden. De uroloog in opleiding kwam de afgelopen jaren opvallend veel jongeren met blaasklachten tegen, na doorvragen bleken ze vaak verslaafd. Omdat ze als junkie werden bestempeld, zegt Van der Sanden, kregen ze niet de juiste hulp. Tijdens de coronaperiode is het gebruik van ketamine volgens hem sterk toegenomen en sindsdien niet gedaald. „De harde lockdowns hebben het drugsgebruik van de festivals naar de zolderkamer of de keet verplaatst.”

Plasjes met bloed

In de behandelkamer laat Van der Sanden een foto zien van een blaas. Hij wijst naar een paar witte vlekken: „Dat zijn ontstekingen en irritaties op de blaaswand.” Ze zijn te vergelijken met aften in de mond. Bij overmatig ketaminegebruik vermindert de blaascapaciteit van zo’n vijfhonderd milliliter naar twintig milliliter. Hierdoor moeten gebruikers om de vijf of tien minuten naar het toilet. „Om de nacht door te komen, slapen sommigen met een plastic fles tussen de benen of dragen een luier”, zegt Van der Sanden. Vaak komen er in de urine – extreem pijnlijke – plasjes bloed en bloedstolsel mee naar buiten. Ook seks is niet meer plezierig, omdat de pijn de lust wegneemt en de meeste mannen geen erectie meer kunnen krijgen. Sommige jongeren raken arbeidsongeschikt, kunnen hun opleiding niet meer volgen of belanden in een sociaal isolement.

De ketaminepoli behandelde sinds de opening begin 2022 zo’n 120 patiënten, 77 procent man en 23 procent vrouw, van wie vijf een urinestoma hebben gekregen. Van der Sanden: „Vermoedelijk zien wij slechts het topje van de ijsberg. De relatie tussen ketaminegebruik en plasklachten is nog nauwelijks bekend.” Zijn patiënten hebben vaak een half jaar tot vijf jaar dagelijks ketamine gebruikt. „De meeste patiënten komen uit dorpen in de omgeving. Daar wordt het door vriendengroepen, ook elftallen, op grote schaal gebruikt.”

Nu de poli landelijk bekend is, krijgt Van der Sanden verwijzingen vanuit Friesland tot Limburg. „Ik kan het op den duur niet meer alleen aan, en daarom deel ik mijn behandelprotocol met andere artsen.”

Tijdens het intakegesprek geeft Van der Sanden de patiënten voorlichting over ketamine. Ze hebben vaak geen idee wat de drug kan aanrichten. „Ze beginnen eraan vanwege het trippende effect. Het is een pijnstiller die zij gebruiken voor een pijn die ze niet hebben. Na langere tijd ontstaan er neveneffecten met heftige pijn, die ze weer gaan verlichten met ketamine.” Uiteindelijk raken ze afhankelijk van de pijnstiller en verdwijnt het verdovende effect van de trips.

Of zijn patiënten nog het verlangen hebben om te trippen? „Zeker niet. Ze vinden de pijn die opvlamt in de blaas en bij het plassen het allerergste.” Op het moment dat ze stoppen met het gebruiken van ketamine, ervaren ze tijdelijk meer pijn. „Eigenlijk pak ik hun pijnstiller af”, zegt Van der Sanden.

Om hen door deze acute fase te helpen heeft de uroloog een behandelprotocol met bestaande medicijnen ontwikkeld. „Het is een mix van verschillende pijnstillers en blaasontspanners.” Ook krijgen sommige jongeren ambulante begeleiding of gaan naar een instantie voor verslavingszorg. In die periode onderhoudt hij contact met de patiënten en als zij drie maanden clean zijn, vindt er een evaluatiemoment plaats. Driekwart van zijn patiënten is na die periode klachtenvrij. „In plaats van iedere vijf minuten plassen, plassen ze om de anderhalf uur. De blaas zal nooit dezelfde capaciteit hebben als voorheen. De ‘ketablaas’ herstelt zich naar een inhoud van zo’n driehonderd tot vierhonderd milliliter.”

In die drie maanden onderzoekt Van der Sanden of de schade beperkt is gebleven tot de blaas of dat er ook nierschade is ontstaan. Ongeveer 10 procent van zijn patiënten heeft ook schade aan de nieren opgelopen. Daarvoor is een agressieve behandeling nodig, al zal de nierschade nooit volledig teniet worden gedaan. „Dat zijn operaties waarbij patiënten drains (afvoeren) in de nieren krijgen, omdat de urine niet meer goed naar beneden afstroomt. The last resort is dat de blaas eruit wordt gehaald en ze een urinestoma krijgen.” De stoma heeft een forse impact op de kwaliteit van leven.

Lees ook Ketamine? ‘Het is alsof je in skischoenen rondloopt’

Een zelfverzekerde versie

Het pijnstillende effect van ketamine was ook voor Joost de reden om het in grote hoeveelheden te gaan gebruiken. De dertigjarige Haarlemmer, die vanwege zijn privacy niet met zijn achternaam in de krant wil, was twintig toen hij voor het eerst op een feestje een sleutelpuntje nam. Hij merkte dat het „de oplossing” was voor zijn clusterhoofdpijn. Normaal gesproken was hij een „verlegen en stille” jongeman, maar door de ketamine kwam de zelfverzekerde versie van hem naar buiten. Na een aantal jaar „af en toe” gebruiken, liep het op zijn 24ste uit de hand: „Ik werd er zelfs ’s nachts voor wakker.” Zo kreeg hij op zijn werk een aanval van heftige hoofdpijn. „Ik greep naar mijn broekzak en nam een lijntje keta op de wc. Iedere keer weer was ik mijn aanval voor.” Zijn toenmalige vriendin had zijn verslaving niet eens door.

Pas op zijn 27ste kreeg hij lichamelijke klachten. „Ik moest om de vijf minuten naar het toilet. Maar dat kwam ook wel gelegen uit, want dat was een veilige ruimte om te gebruiken.” Trippen deed hij allang niet meer. „Ik begreep de simpelste dingen niet meer en kon mensen niet meer normaal in de ogen kijken. Ik voelde me emotieloos en was flink depressief.”

Daarna volgden heftige ‘ketaminekrampen’, waardoor hij in het ziekenhuis belandde. „Ik kon niet lopen en raakte buiten bewustzijn.” Op latere momenten wist hij daarmee om te gaan. „Ik nam bepaalde vitamines, zodat ik er niet mee hoefde te stoppen. En ik heb nachten lang met pakken ijs op mijn buik geslapen.” Voor Joost werd het een vicieuze cirkel, waarbij hij dacht dat ketamine zijn medicijn was. Hij gebruikte op het hoogtepunt vijf gram per dag en gaf zo’n 500 euro per week uit aan de drug.

Door zijn gebruik liep zijn relatie stuk en uiteindelijk zocht hij zelf hulp. Hij ging naar een afkickkliniek en woonde een tijdje in een safehouse, een vorm van beschermd wonen. Nu is hij anderhalf jaar clean en sinds kort in behandeling bij Van der Sanden. Hij krijgt botoxinjecties zodat zijn blaasspier zich kan ontspannen, er wordt een ontsteking uit zijn blaas weggelaserd, en naar verwachting moet hij leren katheteriseren (plassen door een klein buisje in de urinebuis in te brengen). Met regelmaat heeft hij nog krampachtige pijnscheuten in zijn buik. Hij kan momenteel drie kwartier zijn plas ophouden. „Ik zit in een praatgroep met ex-verslaafden, dat is fijn. Tegenwoordig heb ik een vriendin, is mijn familieband verbeterd en ben ik een eigen loodgietersbedrijf begonnen.”

Tien gram per dag

Demi van Laarhoven was negentien toen ze door haar ketaminegebruik in de problemen begon te raken. Ze ‘hing’ steeds vaker met haar gebruikersvrienden. Het ging al snel van één keer per week snuiven naar drie keer, tot aan tien gram per dag. Vanwege haar grote hoeveelheid bestellingen kreeg ze van de dealer korting: 10 euro per zakje.

Ze werd er „dommer” van, suf en licht in haar hoofd. Ze werkte in de horeca en ging vaak stappen. Op een „random” dinsdagavond ging ze naar een nachtclub om alcohol te drinken en ketamine te gebruiken. Om twee uur ’s nachts besloot ze met de auto naar huis te rijden. Op de rotonde kwam ze stil te staan. „Ik had een black-out.” Ze werd aangehouden en er volgde een rechtszaak.

Om de geldboete te vermijden, bood ze zelf aan om naar een afkickkliniek te gaan. „Vijf dagen nadat ik uit de kliniek kwam, ben ik weer teruggevallen.” Ze ging een tijdje bij haar grootouders wonen en daarna in een safehouse. Niets hielp. Ze belandde op een kleine zolderkamer bij een oude kennis. „Ik kon daar volop, zonder enige schaamte, gebruiken.” En ze werd regelmatig door hem misbruikt. „Het snuiven vond ik belangrijker dan wat er om mij heen gebeurde.”

Het dieptepunt was toen ze thuis in haar eentje, in één keer drie gram 3-MMC (designer drug) en twee gram ketamine naar binnen had gewerkt. Ze kreeg een soort spastische aanval. „Ik bonkte met mijn hoofd tegen de leuning van de bank. En de hond begon naar mij te blaffen.” Na een paar uur kwam haar huisgenoot thuis. „Hij ging bovenop mij zitten en drukte me tegen de grond. Ik raakte nog meer in paniek en ging met mijn hoofd tegen de vloer bonken.”

De huisgenoot belde 112. Ze ging met een hartslag van 220 slagen per minuut de ambulance in. „In het ziekenhuis kon ik alleen maar denken aan het volgende lijntje keta.” Midden in de nacht verliet ze het ziekenhuis, zodat ze weer kon gebruiken. In haar pantoffels en pyjama, en zonder haar telefoon liep ze naar huis. Haar familie had ze niet ingelicht. „Ze begrepen mij toch niet en waren boos op me. Ik werd gekleineerd en onderuitgehaald. Het gaf me een schuldgevoel.”

Emmer naast het bed

Het half jaar dat erop volgde, ging Van Laarhoven flink achteruit. „Door de pijn in mijn blaas kon ik bijna niet meer lopen. Ik sliep met een emmer naast mijn bed om in te plassen.” Ook kreeg ze intense pijn in haar nieren. Op haar eigen initiatief werd ze in april dit jaar opgenomen in een afkickkliniek. „De eerste drie weken zakte ik telkens in elkaar van de pijn en zat de hele dag op de wc.”

Van Laarhoven plast nu nog zo’n vier keer per uur. Binnenkort krijgt ze botoxinjecties in haar blaasspier, zodat het gevoel van ‘weer moeten plassen’ vermindert. Misschien moet ze leren katheteriseren, er bestaat een kans dat ze nooit meer normaal kan plassen. „Ik zit midden in een rouwproces, het afscheid nemen van ketamine, waar ik soms nog zucht naar heb.” Ze is begonnen met de studie energetische therapie en heeft een piano gekocht. „Morgen heb ik pianoles en ik ga verder werken aan een lied dat ik in de kliniek heb geschreven.”