The Line is een megalomaan bouwproject in de Saoedische woestijn. Komt het ooit af, of zal het een fata morgana blijken te zijn? Wetenschapsjournalist Rijco van Egdom zoekt het uit.

Vraagje: wat is 170 kilometer lang, 200 meter breed, 500 meter hoog, ligt in de woestijn én is niet te zien op Google Maps? Het antwoord is niks, of in ieder geval nóg niks. Maar als het aan kroonprins Mohammed bin Salman van Saoedi-Arabië ligt, komt daar op vrij korte termijn verandering in. In oktober 2022 zijn de Saoedi’s begonnen aan de bouw van The Line. Maar lieve Rijco, hoor ik jullie denken, jouw columns gaan toch altijd over de haalbaarheid van toekomstige technische innovaties? Waarom dan over The Line als ze daar kennelijk al mee bezig zijn? Mijn antwoord op die uitstekende vraag? Omdat – plottwist – het niet honderd procent zeker is dát ze ook echt begonnen zijn. Het is me dan ook nogal een project…

Meer Van Egdoms Oordeel:

• Gaat deze kunstmatige berg voor regen zorgen?
• Hoe staat het met de Hyperloop?

Peperdure pijpenla

Ik gooi er even wat schijnbaar willekeurige, maar zeer relevante feiten tegenaan om aan te geven hóe megalomaan deze plannen zijn. Zoals gezegd: het moet één gigantisch gebouw worden van 170 kilometer lang, 200 meter breed en 500 meter hoog. Een soort enorme pijpenla dus. In dat gebouw ontstaan ongeveer 380.000 banen, die vervuld zullen worden door de grofweg een miljoen mensen die in The Line komen te wonen – als het hele plan doorgaat.

Het idee is dat alles, van supermarkt en school tot werk, en van restaurant en bioscoop tot cricketbaan, op maximaal vijf minuten loopafstand is voor de bewoners. Van de ene naar de andere kant van The Line reizen? Dat moet met de ondergrondse hogesnelheidstrein slechts 20 minuten kosten. Het hele ding is volledig autovrij en gaat draaien op 100 procent hernieuwbare energiebronnen, zoals de zon en wind. O, had ik al gezegd dat de buitenkant helemaal bedekt is met spiegels, gewoon omdat het kan? De geschatte kosten van het hele project: grofweg 500 miljard dollar. Ga er maar aanstaan. De grote vraag: hoe groot is de kans dat The Line ook daadwerkelijk af komt?

Woestijn is niet leeg

“Mij lijkt het sterk”, zegt Marian Stuiver. Zij is programmaleider Groene Steden bij Wageningen University & Research, en houdt zich bezig met onderwerpen als duurzame voedselvoorziening voor steden, natuurontwikkeling in de stad en klimaatrechtvaardigheid. “Ik voorzie eigenlijk op drie belangrijke vlakken grote problemen. Op korte termijn bijvoorbeeld op het cultureel-sociaal vlak en de haalbaarheid, en op langere termijn op het gebied van geld.” Dat laatste is wellicht verrassend, omdat we het over een van de rijkste landen ter wereld hebben. Als ik doorvraag naar het eerste probleem wijst Stuiver mij op iets dat heel logisch is, maar waar ik zelf nog niet over na had gedacht. “Die woestijn waar het project gepland staat, is niet leeg. Daar wonen gewoon mensen.”

Een korte zoektocht op internet bevestigt dit. Ik stuit op tragische verhalen. De oorspronkelijke bewoners van het gebied zijn de Howeitat, dat is een bevolkingsgroep met minstens 20.000 leden die daar al generaties wonen. Zij worden nu verjaagd en gedeporteerd, soms met de dood tot gevolg. In mei 2023 spraken VN-mensenrechtenexperts nog hun zorgen uit over de geplande executie van drie Howeitat-mannen, vanwege protesten tegen de spiegelstad. The Line zegt continu dat het gebied onbewoond is, maar dat blijkt dus niet zo te zijn. En zo wordt er meer gelogen rond het project.

Vervolgens de haalbaarheid. Stuiver: “The Line is één grote paradox. Stel, je hebt inderdaad de beste bedoelingen en je wilt oprecht een klimaatneutrale stad bouwen, dan kun je dat op heel veel andere plekken beter doen dan midden in de woestijn. Je hebt daar te maken met extreme hitte en droogte, zandstormen en de daardoor te verwachten logistieke uitdagingen. Al met al niet de beste plek om een megastad neer te zetten.”

Die omstandigheden maken niet alleen de bouw ontzettend moeilijk, aldus de Wageningse wetenschapper, maar vervolgens ook het in stand houden van het hele complex. “De totale milieukosten van het hele plaatje doen alle eventuele voordelen teniet.” Zelfs al zou The Line na voltooiing nog een slordige honderd jaar meegaan en al die tijd geen grammetje CO₂ de atmosfeer in lozen, dan speelt het qua uitstoot nog steeds geen quitte. Dat komt doordat de bouw zo gruwelijk veel grondstoffen en energie gaat kosten. Stuiver: “Het is zoveel malen efficiënter, makkelijker en goedkoper om de steden die we al hebben toekomstbestendig te maken. Steek al die moeite, geld en mankracht in het verduurzamen van reeds bestaande gebouwen. Daar win je zoveel meer mee.”

Geld raakt ooit op

The Line claimt bovendien volledig zelfvoorzienend te zijn. “Je kunt het project feitelijk ook zien als een enorme kas. Het idee is dat er eigenlijk geen, of in elk geval heel weinig interactie met de buitenwereld is. Willen er überhaupt mensen in leven, en zo ja: hoe zorg je ervoor dat ze niet gillend gek worden als ze van de rest van de wereld worden afgesloten?” Succes daarmee, zou ik zeggen, want dit druist gevoelsmatig in tegen alles wat ‘leven’ is. Stuiver is het daarmee eens. “Leven neigt niet alleen naar chaos, het gedijt erbij. Hoe kweek je in een dergelijk afgesloten systeem voedsel, hoe bedrijf je intensieve veeteelt, hoe regel je de waterhuishouding – los van het feit dat het in een woestijn staat. Voor zulke omstandigheden is onze huidige landbouw bij lange na nog niet geschikt. Dat gaat jaren en jaren onderzoek kosten.”

En daar dringt zich nog een groot probleem op. Geld. Want zelfs stinkend rijke sjeiks zoals Mohammed bin Salman hebben geen oneindig diepe zakken. Er komt een moment dat hun kostbare olie opraakt, en dat moment komt steeds dichterbij. “Om dit project verder tot wasdom te laten komen, heb je heel veel kennis nodig. Die moet van buitenaf komen, uit landen waar men meer ervaring heeft met bijvoorbeeld innovatieve landbouw.” En kennis is geld. “Het invliegen en bekostigen van die kennis is denk ik echt de achilleshiel van dit project”, vervolgt Stuiver. “Daar gaat het uiteindelijk op doodbloeden, verwacht ik.”

Fake news?

Stuiver sluit ons gesprek af met een intrigerende observatie. “Ik vraag me af of ze wel echt zijn begonnen, of het niet gewoon fake news is. Heb je het wel eens op satellietbeelden gezien?” Op Google Maps zie ik geen enkel bewijs van een eventuele bouw, maar als ik verder zoek stuit ik op een andere, door satellieten gevoede website waarmee je de aarde tot in de kleinste details kunt bekijken: de startup Soar. Daar zie je wel sporen van bouwactiviteiten, zoals bulldozers, bouwketen en de eerste funderingen. Er gebeurt in elk geval íets. Maar of dat iets daadwerkelijk The Line wordt? Toch een beetje gek. Het hele verhaal voelt meer als een statement dan een echte poging om daadwerkelijk iets goeds neer te zetten. Misschien moeten we het zien als een evenknie van de piramide van Cheops of de kolos van Rhodos. Al komt het wellicht meer in de buurt van een 170 kilometer lange opgestoken middelvinger midden in een woestijn.

Van Egdoms oordeel

Techniek: 1/5

Haalbaarheid: 1/5

Kosten: 1/5

Totaal: 1/5

Deze column van Rijco van Egdom staat ook in KIJK 8/2023.