Paul en Maria uit Heerenveen horen al drie jaar lang een bromtoon: 'Ik sliep faak yn ‘e auto'

Paul en Maria van der Wal op de galerij. Op het dak op de achtergrond zijn de twee 'buitenunits' van de warmtepomp te zien.

Paul en Maria van der Wal op de galerij. Op het dak op de achtergrond zijn de twee 'buitenunits' van de warmtepomp te zien. Foto: Niels de Vries

Al drie jaar hebben Paul (83) en Maria (78) van der Wal uit Heerenveen last van gebrom en gesuis. Het is er altijd. Geregeld ontvluchten ze hun eigen huis. Paul slaapt vaak in de auto. ,,Wy geane deroan kapot.’’

Lees meer over
Heerenveen

Het gesprek is ten einde, Paul van der Wal loopt naar de gang en trekt zijn jas aan. Hij stapt de galerij op en wandelt een stukje met de verslaggever mee, naar de uitgang van het appartementencomplex. ,,Hast wol yn ‘e gaten: wy geane deroan kapot’’, zegt hij zachtjes. Het blijft even stil. Van der Wal slikt zijn verdriet weg en gaat verder: ,,De bernsbern komme hjir amper noch. Dy sizze: pake is pake net mear.’’

Zelf heeft hij het meest te lijden onder de geluidsoverlast. Zijn vrouw Maria ervaart het ook – een constant gebrom, gesuis en getril – maar zij kan het beter van zich af zetten. ,,Ik hoor en voel het wel, absoluut, maar iemand moet toch sterk blijven’’, heeft ze daar net over gezegd. Paul komt er tijdens het wandelingetje op terug. ,,Ik tink dat oare froulju al by my weigien wiene’’, fluistert hij.

Paul en Maria van der Wal wonen aan de Coehoorn van Scheltingaweg (Tellepark) in Heerenveen, iets ten zuiden van het centrum. Al tien jaar. De eerste zeven jaar naar volle tevredenheid. ,,Wy wolle hjir net wei’’, zegt Paul. ,,Het was hier fijn, maar ja… Sinds een jaar of drie is dat anders’’, vertelt Maria. Toen verscheen tegenover hun appartementencomplex een nieuw gebouw van Alliade (Talant) met op het dak een warmtepompinstallatie. ,,En dat is de ellende’’, zegt ze.

‘Buitenunits’ zijn de boosdoeners

Ontwikkelaar Zwanenburg bouwde het Alliade-pand, dat twee verdiepingen telt en uit twee vleugels bestaat. Op beide vleugels staat een ‘buitenunit’ van een zogeheten lucht-water warmtepomp, zoals de apparaten volgens Zwanenburg heten. Paul en Maria zeggen zeker te weten dat deze twee machines, op een kleine 100 meter afstand van hun woning, de boosdoeners zijn. ,,Het brommen. Het trillen. De lage tonen. Wij horen het 24 uur per dag. Ook in de berging, overal.’’

‘Wij hebben al van alles gedaan’

Bastiaan Dijk van ontwikkelaar Zwanenburg runde het project rond het nieuwe Alliade-gebouw. Inmiddels is Hoekstra Beheer (waar geen klachten bekend zijn, red.) de eigenaar van het pand, maar Dijk wil best toelichten hoe de vork volgens Zwanenburg in de steel zit.

,,Vooropgesteld, het is heel vervelend voor meneer en mevrouw. Maar de warmtepomp helemaal uitzetten kan niet. En op gas mag niet meer.’’ Zwanenburg heeft zelf ook geluidsmetingen gedaan. De pomp voldeed aan de eisen voor overdag, vertelt Dijk, ’s nachts werd de norm iets overschreden.

De ontwikkelaar heeft vervolgens verschillende maatregelen genomen. ,,Wij hebben het apparaat van binnen laten isoleren, dik een jaar geleden. Ook hebben we voor een stillere propeller gezorgd. Bovendien hebben wij de pomp ’s nachts uit laten zetten. Dat is nu nog steeds zo. Daarnaast hebben wij de buitenunit op zwaardere schokdempers gezet en leidingen beter vastgezet.’’

Het lastige is volgens Dijk dat er in de buurt meer warmtepompen zijn. ,,Wij zijn niet de enige. Het is heel moeilijk vast te stellen. Ik wil niet wijzen en afschuiven, daar hou ik niet van, maar ’s nachts draait ‘ie niet. Van 23.00 tot 06.00 uur is het apparaat stil. Wij hebben dit probleem echt niet meteen naast ons neergelegd, maar we voldoen aan de eisen.’’

Het is ,,heel vervelend’’, herhaalt hij, maar het is niet meer mogelijk dat de nachtelijke overlast die de familie Van der Wal ervaart door de pomp van Zwanenburg komt. ,,’s Nachts staat ‘ie uit. Hij kan dan ook niet resoneren. Ik heb begrepen dat andere mensen, ook in andere straten, geen last meer hebben. Wat ons betreft is dit klaar. Dat heb ik ook teruggekoppeld naar de gemeente . Wij hebben van alles gedaan. Ik zou niet weten wat wij nog meer kunnen doen.’’

Lang niet al hun flatgenoten hebben last van het zogeheten laagfrequente geluid. Volgens de twee worden zij soms raar aangekeken. Andere buurtgenoten, een stuk verderop, horen het gebrom juist weer wel.

De impact op de twee is enorm. ,,Ik bin in hiele oare keardel wurden. Echt wier’’, zegt Paul. Dopjes, oorbeschermers, alles hebben ze al geprobeerd. Niets werkt. ,,Somtiden bin ik net te genietsjen. Of ik yt net. Ik fiel de grûn triljen. En it gûnzet en trillet as in gek. Wy geane kapot. En dat op ús âlde dei.’’

Maria knikt en zoekt naar woorden. ,,Je ziet mijn man gewoon achteruitgaan. Hij heeft last gekregen van zijn hart en slikt kalmeringstabletten.’’

Slapen in de auto

Maria vlucht overdag soms naar een vriendin. Even geen bromtoon, even geen ergernis. Bij Paul gaat het een stuk verder. Hij ligt continu wakker van het geluid. Vier uur slaap per nacht is veel. In het donker vlucht hij geregeld zijn auto in. Een klein stukje rijden en dan proberen te slapen, in de wagen, op een parkeerplaats bij bijvoorbeeld Thialf, het Kuperusplein, het Abe Lenstra-stadion of zelfs het Ketliker Skar. Zes uur, half zeven gaat hij weer naar huis.

,,Ik sliep faak yn ‘e auto, ôfrûne nacht ek wer’’, zegt hij. ,,Dat is net komfortabel. En it binne hazzesliepkes. Mar it is mear as thús.’’ Ondertussen is Maria bang dat haar man iets overkomt.

Overdag rijden ze samen vaak naar rustige plekken. Het platteland rond Heerenveen, het noorden van Friesland, ja zelfs de Noordoostpolder kent het stel inmiddels op zijn duimpje. ,,Wy libje hast mear yn ‘e auto as yn ‘e hûs’’, vertelt Paul.

Onlangs stopten de twee bij een maisveld in de buurt van Goënga. Stoeltjes uitklappen en gewoon even zitten. ,,Hearlik wie dat. Rêst.’’ Hij moest ervan janken. En ook nu liggen de tranen op de loer. Na een korte stilte: ,,Je wurde der hartstikke gek fan. De hiele húshâlding leit op ‘e kop.’’

Duizenden euro’s aan benzine

In hun nieuwe auto, aangeschaft in april, hebben de twee al zeker 4000 kilometer gereden. Enkel om het geluid en het getril te ontlopen. Duizenden euro’s is het stel al kwijt aan benzine en hotelkosten, schatten Paul en Maria.

Terwijl een oplossing voor de hand ligt, zeggen ze. Volgens het echtpaar weten ontwikkelaar Zwanenburg en de gemeente Heerenveen (,,Alliade kin der neat oan dwaan, dy hiert it gebou’’) dondersgoed waar het gebrom en gesuis vandaan komen. ,,It sit net yn ús eigen gebou. It is de waarmtepomp op it dak by Alliade. Hûndert persint.’’

Er zijn al verschillende metingen gedaan. De gemeente, die een vergunning heeft afgegeven voor de pomp, moet doorpakken, vindt Paul. ,,It giet fansels om de kosten. Mar gryp dochs yn, asjeblyft. Set oare masines op it dak. Ast it lûd heard hast, rekkest it net mear kwyt. Moatte se ús no sa it libben soer meitsje? Dit gesoademiter, yn myn lêste jierren?’’

Steeds meer geluidshinder

Warmtepompen spelen een belangrijke rol bij de verduurzaming van Nederland, maar tegelijkertijd veroorzaken ze steeds meer geluidsoverlast. Ook de Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) wijst hierop. Gemeentebelangen Heerenveen stelde onlangs raadsvragen over de situatie in de eigen gemeente. Burgemeester en wethouders lieten weten dat er het afgelopen half jaar klachten waren op drie plekken. Naast de Coehoorn van Scheltingaweg in Heerenveen gaat het om de K.R. Poststraat in Heerenveen en de Rotstergaastweg in Nieuweschoot.

Over de Coehoorn van Scheltingaweg meldden B en wW dat de Fumo, de Friese milieu- en omgevingsdienst, metingen heeft gedaan. Dit heeft relatief lang geduurd, aldus de gemeente. Uit de metingen blijkt dat sprake is van overschrijding van de regels, en wel door twee buitenunits van de pomp op het dak van het Alliade-gebouw. De overschrijding, van maximaal 4 decibel, vindt plaats in de avond en de nacht. Het probleem moet worden aangepakt, maar dit is nog niet gebeurd. Volgens Heerenveen is een ‘omkasting’ de oplossing (zie ook reactie Sjoerd Talstra).

In het Fumo-rapport zelf valt meer te lezen, namelijk dat er ‘geen verband’ is tussen de warmtepomp en de hinder door laagfrequent geluid in het appartement van de familie Van der Wal. Hetzelfde geldt voor de luchtbehandelingskasten op het dak van het nabijgelegen zorgcomplex Marijke Hiem. Hier is voor de zekerheid ook onderzoek naar gedaan. Wel is er ‘hoorbaar laagfrequent geluid gemeten’ in het appartement, staat in het rapport.

Ankie Speel van Gemeentebelangen Heerenveen houdt zich al zo’n anderhalf jaar bezig met de warmtepompproblematiek. ,,Er zijn steeds meer mensen die hier last van hebben. Het speelt heel breed. Een probleem kan niet altijd 1-2-3 opgelost worden. Er is nog weinig wet- en regelgeving. En meten is niet zo eenvoudig. Deze problematiek, en dan vooral de cumulatie (optelsom) van meerdere pompen, verdient echt aandacht.’’ Speel hoopt dat er een regeling voor komt in de algemene plaatselijke verordening van de gemeente.

‘Er moet inderdaad iets aan gedaan worden’

Bij de gemeente houdt onder andere Sjoerd Talstra zich met het warmtepompprobleem bezig. Hij bevestigt dat er ,,op bepaalde punten’’ sprake is van een overschrijding. ,,Er moet inderdaad iets aan gedaan worden. Ter hoogte van meneer en mevrouw Van der Wal is officieel trouwens géén overschrijding, maar op andere meetplekken wel.’’

En dus neemt Heerenveen maatregelen. De twee buitenunits van de warmtepomp moeten ,,omkast’’ worden, vertelt Talstra. Er komen zogeheten suskasten op de units. Extra isolatie. Een dempende werking. ,,Het is geluidsabsorberend, het geluid slaat dan dood.’’ Of de kasten helemaal over de apparaten heen gaan, is aan de specialisten die de gemeente inschakelt. ,,Maar het zou best kunnen.’’

Talstra, die nog niet kan zeggen wanneer de klus begint, geeft aan dat er milieunormen zijn voor geluidshinder. ,,De een vindt iets luid, de ander niet. Dat is heel lastig. Vergelijk het met een bakje thee. Wanneer kun je dat drinken? De een vindt het te heet, de ander niet. Het is persoonlijk.’’

In het geval van de familie Van der Wal ,,zit de emotie hoog’’, weet Talstra. ,,Bij meneer en mevrouw is sprake van gevoeligheid. Dat kan hè, begrijp me niet verkeerd. Ik hoop echt dat de maatregelen voldoende zijn voor ze. De normen die er zijn dekken de problematiek niet voor 100 procent van de mensen af. Het zou kunnen dat ze straks nog steeds iets voelen, maar als gemeente kun je alleen naar die normen kijken. Met magnetische straling is dat bijvoorbeeld ook zo. En het kan best dat de normen ooit gaan veranderen.’’

Bij het aanbrengen van de extra isolatie zal de gemeente niet zuinig zijn. ,,Als het geluid maar een paar decibel te hoog is, gaan wij nog steeds extra goed isoleren. Dan nemen we maatregelen voor bijvoorbeeld 6 of 9 decibel extra om helemaal zeker te zijn. Ik hoop echt van harte dat de ‘omkasting’ de oplossing is. Veel meer kunnen wij niet doen. Wat we kunnen, is meten. Objectief. En een luisterend oor zijn. De vraag is of dat de familie nu helpt.’’