Was Indorock een typisch Haags verschijnsel of kwam er ook Indorock uit Rotterdam?

Om maar meteen het antwoord op de gestelde vraag te geven: ja, er zijn ook talrijke Rotterdamse Indorockbandjes geweest. Indorock was helemaal geen exclusief Haags fenomeen. De bekendste Indorockgroep kwam zelfs uit Breda. Hoe komt het dan dat Indorock met Den Haag wordt geassocieerd? Ja, áls het mensen al iets zegt, want Indorock lijkt door de opkomst van de beat in de jaren 60 zo’n beetje te zijn uitgewist. Hoe komt dát eigenlijk? En bestaat er wel zoiets als Indorock?

Eerst maar even het fenomeen schetsen. Nederland gaf zijn kolonie Nederlands-Indië officieel op met de souvereiniteitsoverdracht van 29 december 1949. In golven zijn daarna heel wat Indische Nederlanders naar Nederland gekomen. Het betrof niet alleen volbloed Nederlanders, maar ook zogeheten Indo’s: mensen met zowel Aziatisch als Europees bloed. En in 1951 maakten ongeveer 13 duizend Ambonezen de oversteek, in het algemeen volwassen mannen die hadden gediend in het KNIL (het Koninklijke Nederlands-Indisch Leger).

Die landverhuizers brachten onder meer muziek mee. Traditionele Indische muziek, krontjong. Maar ook hawaiian-muziek. En rock ’n’ roll. Hawaiian-muziek was in Nederland al veel langer bekend, mede dankzij de Kilima Hawaiians uit Rotterdam. Rock ’n’ roll deed zijn intrede in Nederland in 1956 met het lied Rock around the clock van Bill Haley. Maar vaderlandse navolgers waren er nog nauwelijks. De wat ruigere rock ’n’ roll hoorde je hier ook niet op de radio.

In voormalig Nederlands-Indië kon je grootheden als Elvis, Bill Haley en Chuck Berry al wel horen via Australische zenders en Amerikaanse zenders vanaf de Filippijnen. En dat gaf muziekmakende nieuwkomers een zekere voorsprong. Zij ontpopten zich tot de pioniers van de rock ’n’ roll in Nederland. Pioniers op wie later het stempel Indorock is geplakt.

Je zou kunnen zeggen dat de geschiedenis van de Indorock in Nederland begon in maart 1957 toen de familie Tielman van de boot stapte in een koud Rotterdam. Pa Tielman had bij de KNIL gediend, zijn vier zoons hadden in Indonesië al furore gemaakt als The Timor Rhythm Brothers. Ze streken met z’n allen neer in een pension in Breda, en de broers gingen her en der optreden onder de naam The Tielman Brothers.

Ze brachten goed gekleed en met veel show opzwepende muziek, gespeeld op drums, elektrische gitaren en een witte contrabas. Hun doorbraak beleefden ze op de Wereldtentoonstelling in Brussel van 1958. Ze stonden daar zes maanden. Daarna wachtte een reeks lucratieve contracten in Duitsland. Tussendoor speelden de jongens in Nederland, waar ze als toonaangevend golden voor het genre. The Tielman Brothers zijn verreweg de meest succesvolle act geweest van de hele Indorockstroming.

Bestond er dan zoiets als Indorock? Daar zijn de meningen over verdeeld. Die term is pas ontstaan onder muziekverzamelaars in de jaren 70. Je kunt wijzen op het typerende staccato ritme van de slaggitaar in sommige Indobandjes. Een ritme dat een beetje ‘huppelt’. Dat zou dan het typerende ‘Indische’ zijn. Die Indo’s waren natuurlijk opgegroeid met andere muziek dan de Amerikanen die de rock ’n’ roll hadden ‘uitgevonden’. Andy Tielman, de in het oog springende zanger en gitarist van The Tielman Brothers, in 2002 in NRC Handelsblad: “We konden eigenlijk die Amerikaanse stijl niet goed spelen, dus hebben we het op onze eigen manier gedaan.”

Maar Indorock? Andy Tielman: “Indorock bestaat helemaal niet. Dat is een uitvinding van de Hollanders. Ik ben gewoon een internationale artiest.” Harm Peter Smilde in zijn boek Helden van Toen dat helemaal gaat over de Tielman Brothers: “Indorock bestaat niet als genre. Het is een etiket dat pas jaren later is geplakt op een verzameling bands die heel verschillend klonken. Die bestonden uit Indo’s, Molukkers, Surinamers, Nederlanders, met soms een Duitser of een Engelsman erbij. Geen van de muzikanten had toen ook maar een moment het gevoel dat ze Indorock speelden. Ze speelden gewoon rock ’n’ roll.”

Hoe dan ook: Indorock blijft een handzame term voor wat uiteenlopende ‘gekleurde’ bandjes vanaf 1957 hebben gedaan tot aan de opkomst van de beat. Want in de schaduw van The Tielman Brothers wemelde het van de jongens met wortels in de voormalige Nederlands kolonie die op professionele basis of als amateurs rock ’n' roll speelden. En dat bepaald niet alleen in Den Haag, de ‘weduwe van Indië’, de stad waar veel repatrianten naartoe trokken, zeker ambtenaren en bestuurders. En de stad die later het voortouw zou nemen in de beatmuziek.

Er waren ook bloeiende Indorock-siens in Amsterdam, Groningen, Maastricht, Nijmegen, de Achterhoek, Zeeland, de Zaanstreek en… Rotterdam. Rotterdam was zelfs een vrij belangrijke muzikale Indostad met bands als Electric Johnny and his Skyrockets, The Rocking Diamonds, The Blue Eagles, Oety & his Real Rockers, The Javalins (met Franky Franken) en The Cherokees. Die laatste drie bands zijn, net als The Tielman Brothers, lange tijd in Duitsland actief geweest. Net als Rotterdammer Shorty Miller die ooit begon bij Electric Johnny.

Zogeheten Indonesische Kapellen – een wat ongelukkige benaming – waren een tijd een rage in Duitsland. In danstenten in allerlei steden konden bands een maandcontract krijgen. Anders dan in Nederland beperkte het uitgaansleven zich daar niet tot het weekend. Er werd vaak zeven dagen per week opgetreden. Er waren ook tienduizenden Amerikaanse militairen in Duitsland gelegerd die graag hun ‘eigen’ muziek live hoorden.

Voor Indo-bands was spelen in Duitsland niet alleen lucratief. Het was ook een beetje een spannend jongensboek. De muzikanten konden pronken met tweedehands Mercedessen, ze verbleven in hotels, speelden voor een enthousiast publiek, waren populair bij meisjes, en thuis leverde het ook nog eens status op als je in Duitsland speelde of had gespeeld. En: voor het gevoel van menigeen werd er in Duitsland niet neergekeken op professionele brengers van amusementsmuziek en op mensen uit de voormalige Nederlandse kolonie.

Het feest van de Indorock eindigde met de opkomst van de beat, zo rond 1965. Indobandjes in Duitsland kregen concurrentie van goedkopere Britse bands, en thuis werden de Indogitaarhelden verdreven door Nederlandse jongens die in het kielzog van The Beatles en andere populaire groepen overal beatbandjes oprichtten. Bandjes die vaak eigen liedjes brachten, meer de nadruk legden op zang en minder op instrumentale nummers, en die beter de weg wisten te vinden naar de platenstudio en de media.

Meerdere liedjes van Nederlandse beatbandjes uit de jaren 60 zitten nu nog in het collectieve geheugen van in elk geval oudere jongeren. De Indorock daarentegen heeft niet één echte hit opgeleverd. Allerlei materiaal van destijds is wel terug te vinden op verzamel-cd’s – de originele singletjes van destijds zijn nogal prijzig geworden – maar je moet wel héél erg verslingerd zijn aan gitaarnummers à la de Amerikaanse groep The Ventures om daar lang naar te kunnen luisteren. Voor de gemiddelde muziekconsument doet het overgeleverde materiaal een beetje eenvormig aan. Misschien was de grootste betekenis van Indorock in Nederland wel dat die de weg heeft geplaveid voor beat en pop.

Volgende week zoomen we in op wat van die Rotterdamse Indorockbandjes van weleer. Dan ook wat meer over het project 'Rotterdam en Nederlands-Indië.' Wordt vervolgd dus.