Niet alleen mens maar ook natuur schuldig aan opwarming Noordpool

Het smelten van het zee-ijs op de Noordpool is de laatste decennia aanzienlijk versneld door een afwijking in de luchtcirculatie die warme lucht naar de pool voert. In een nieuwe studie van Amerikaanse aardwetenschappers wordt 60 procent van de gemeten afname van het Arctische zomerijs sinds 1979 volledig toegeschreven aan opwarming door de mens. De rest is natuur.

Dat meldden de onderzoekers van ondermeer de Universiteit van Californië in het tijdschrift Nature Climate Change. De studie verklaart voor het eerst waarom het wegsmelten van het Noordpoolijs systematisch sneller lijkt te gaan dan de gebruikte klimaatmodellen voorspellen. "Dat ligt niet aan de modellen, maar aan een langzame natuurlijke variatie in de atmosferische circulatiepatronen rond de pool", zegt poolijsonderzoeker Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht in een reactie. "Waarbij overigens de menselijke opwarming de belangrijkste oorzaak van het smelten blijft."

Dramatisch minimum

Het Nature-artikel verschijnt op het moment dat het Noordpoolijs aan het eind van de poolwinter opnieuw een dramatisch minimum vertoont. Volgens het Amerikaanse centrum voor ijsdata NSIDC in Boulder besloeg het poolijs eind februari 14,3 miljoen vierkante kilometer. Dat is een miljoen vierkante kilometer onder het gemiddelde over de periode 1981-2010. Modelstudies voorspellen dat de noordelijke poolzee in de zomer ergens tussen 2050 en 2090 helemaal ijsvrij zal zijn.

Eerder was nog het vermoeden dat de afwijkende atmosferische circulatie, vooral hoog boven Groenland, zelf een gevolg zou zijn van de klimaatverandering. Het team onder aanvoering van Qinghua Ding denkt echter dat de afwijking toch een natuurlijk verschijnsel is; in simulaties van de circulatie in een stevig opwarmende wereld komt hij niet aan het licht. "Het is een aandrijver voor het verlies van het zee-ijs, geen gevolg", concludeert Nature in een commentaar.

Broeikasuitstoot

Dat betekent volgens het blad niet dat het smelten van het poolijs geen gevolg is van de menselijke uitstoot van broeikasgassen. "Wel dat het Arctische zee-ijs minder gevoelig is voor de menselijke invloeden dan wanneer men aanneemt dat alle waargenomen ijsverlies door de mens wordt veroorzaakt."

Volgens Van den Broeke blijft het een feit dat het wegsmelten van het zee-ijs de Noordpool goeddeels een gevolg is van broeikasgasuitstoot. "Die 60 procent is nog steeds fors en dat we nu beter begrijpen wat natuurlijk is en wat niet, maakt de menselijke factor nog onmiskenbaarder."

Dat geldt eveneens voor zijn eigen werk op met name Groenland, waar het landijs ook sneller lijkt te smelten dan veel modellen voorzien. Ook dat is voor een deel toe te schrijven aan de aanvoer van warme lucht door de circulatieafwijking in de laatste decennia, denkt Van den Broeke.