Direct naar artikelinhoud
Analyse

Buigen is voor Rutte even geen optie

Een minister wiens landingsrechten worden ingetrokken, een andere minister aan wie de toegang tot het eigen consulaat wordt ontzegd en die vervolgens het land wordt uitgezet: staatsrechtdeskundigen en diplomaten zullen nog wel even twisten over de vraag of het echt nodig was om de spanning met Turkije zo ver op te voeren, maar voor premier Rutte geldt dat die nauwelijks anders kon.

Premier Mark Rutte en minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken tijdens een Tweede Kamerdebat in mei 2016.Beeld anp

Rutte was het weekend druk met uitleggen hoezeer hij door Turkije voor het blok is gezet. Sinds medio vorige week probeerde Nederland duidelijk te maken dat een door Turkije geïnitieerde pro-Erdogandemonstratie hier niet gewenst was. Terwijl de gesprekken daarover achter de schermen nog volop gaande waren, dreigde Turkije met 'zware economische sancties'. Nederland kreeg het verwijt dat het er 'fascistische praktijken' op nahoudt. 'Dat maakt de zoektocht naar een redelijke oplossing onmogelijk', aldus Rutte, waarna hij zich schrap zette voor een reeks tegenzetten die zijn weerga in Nederland niet kent.

Spierballentaal

Niettemin zal men op het altijd zo voorzichtige ministerie van Buitenlandse Zaken verbaasd hebben opgekeken van de spierballentaal die het kabinet zaterdag uitsloeg. Doorgaans wordt in zulke conflicten - de laatste jaren vooral met Rusland en Turkije - onvermoeibaar gewerkt aan oplossingen áchter de schermen: liever iets minder stoer, als de zaak maar wordt gesust.  'Dat zullen we nog weleens zien', zei de premier nu bijna schalks toen de Turkse minister van Familiezaken zaterdag aankondigde dat ze in Rotterdam zou komen spreken. Het is een staaltje megafoondiplomatie dat door Buitenlandse Zaken juist vaak aan Turkije wordt toegeschreven, doorgaans met de toevoeging dat Nederland zich tot zoiets niet wenst te verlagen.

Zou het kunnen dat ook de Nederlandse verkiezingscampagne een rol speelt? Zeker is dat zaterdagavond vanuit Rotterdam alsnog de beelden kwamen die het kabinet deze week wilde voorkomen toen het de Turkse regering probeerde te bewegen niet naar Nederland te komen: beelden van Turkse Nederlanders met Turkse vlaggen die demonstreren om hun sympathie te betuigen voor een president van een ander land. Een president bovendien die nauwelijks meer ruimte laat voor de fundamentele waarden die Nederland graag uitdraagt zoals open debat, persvrijheid en oppositie.

Demonstranten zaterdag in Rotterdam.Beeld reuters
Het is een staaltje megafoondiplomatie dat door Buitenlandse Zaken juist vaak aan Turkije wordt toegeschreven

'Pleur op-uitspraak'

Het was zo'n verhitte pro-Erdogan demonstratie die Rutte in de zomer verleidde tot zijn 'pleur op-uitspraak' die sindsdien het thema werd van zijn herverkiezingscampagne: 'Als je ons land zo fundamenteel afwijst, heb ik liever dat je weggaat.' In die campagne heeft hij in de eerste plaats concurrentie van PVV-leider Wilders. Rutte wil nu niet de man worden die buigt in een baas-in-eigen-land-conflict. De dreiging van een sanctieoorlog neemt hij nu even voor lief. Dat zijn zorgen voor later.

En dat geldt kennelijk ook voor de politieke leiders van alle andere grote partijen, die zich als één man achter Rutte scharen. En dat geldt kennelijk ook voor de politieke leiders van alle andere grote partijen, die zich als één man achter Rutte scharen. Kritiek komt alleen van de Piratenpartij en van DENK-voorman Kuzu. Zoveel vertoon van politieke eenheid was er niet meer sinds de aanslag op vlucht MH17. Het is geen gewaagde stelling dat deze diplomatieke ontsporing op een ander moment tot meer politieke verdeeldheid zou hebben geleid. Rutte zal er de overtuiging aan ontlenen dat hij het nog even snoeihard kan blijven spelen.

Twitter bericht wordt geladen...

Ook de reactie van Wilders moet hem daarin hebben gesterkt. De PVV-leider becommentarieert de kwestie op de van hem bekende wijze: 'We hebben een vijfde colonne in Nederland en die moet eruit.' Voor Wilders had Erdogan dit weekend geen mooier campagnecadeau kunnen brengen. Rutte is vastbesloten daar niet zijn eigen cadeau aan toe te voegen.

Erdogan en Rutte tijdens een officieel bezoek van de Turkse president aan Nederland in 2013.Beeld anp

Meer over de diplomatieke rel

Aanhangers Erdogan demonstreren in Rotterdam bij Turkse minister Kaya
De Turkse minister van Familiezaken Fatma Betül Sayan Kaya is zaterdagavond aangekomen bij het Turkse consulaat aan de Westblaak in Rotterdam. Daar vindt tegelijkertijd een demonstratie plaats van tientallen aanhangers van de Turkse president Erdogan.

'Rutte zou ook stemmen gaan halen in Turkije'
Hoe denken de Turken in Nederland over de pogingen van Ankara om hier kiezers te mobiliseren? We peilen de stemming na het vrijdaggebed in een moskee in Rotterdam. (+)

Turkse wet verbiedt buitenlandse verkiezingscampagnes
Volgens het Duitse persbureau DPA is campagne voeren in het buitenland in strijd met het Turkse kieswet. Dat staat in artikel 94/A: 'In het buitenland en in buitenlandse missies mogen geen campagneactiviteiten bedreven worden.'

Martin Sommer: Nederland laat zich intimideren door de Turken en hun 'dubbele maat'
Tot nu toe hebben de arme zaalhouders de kooltjes uit het vuur gehaald. Maar niemand die een stevig en principieel nee liet horen. Dat hebben ze aan Wilders overgelaten. (+)