"Met gratis kinderopvang de arbeidsdeelname verhogen kan zeker, maar het is een kwestie van lange adem", zegt socioloog Rense Nieuwenhuis. Hij is verbonden aan Stockholm University en deed onderzoek naar kinderopvangsystemen in heel Europa.
Het kinderopvangplan van het kabinet is erop gericht om het systeem met inkomensafhankelijke toeslagen te schrappen door kinderopvang vanaf 2025 bijna gratis te maken. Maar omdat dit moeilijk invoerbaar zou zijn, is het plan al uitgesteld tot 2027.
Bijkomend doel is om moeders van jonge kinderen te stimuleren om (meer) te gaan werken. Toch vinden de planbureaus dat het plan weinig effect heeft op de extra arbeidsdeelname. Bovendien zouden vooral ouders met hoge inkomens profiteren van een systeem waarbij 96 procent van de kinderopvang door de overheid wordt betaald. Het plan zou de kansengelijkheid tussen arm en rijk dus onder druk zetten.
Het plan zou te weinig effect hebben op arbeidsdeelname van vrouwen. Hoe komt dat?
Nieuwenhuis: "Er is overtuigend bewijs dat meer vrouwen gaan werken door betaalbare en goede kinderopvang en dat ze ook meer uren gaan werken. Maar je moet niet vergeten dat dit een kwestie van lange adem is. In Nederland zijn sociale normen nog zo dat vrouwen vaak veel minder uren werken dan mannen. En dat je kind veel dagen naar de opvang brengen zielig is."
"Dat verander je niet zomaar. Dus moet je bijna gratis opvang langere tijd aanbieden en tien of twintig jaar vasthouden. Economen geloven in prikkels, neem die dan voor langere tijd weg. Dan kunnen mensen en ook werkgevers hieraan wennen en dat laat toekomstige ouders andere keuzes maken."
Gaan ouders wel andere keuzes maken door kinderopvang bijna gratis te maken?
"Het gaat niet alleen om kinderopvang, maar om een totaalpakket waarbij je als land inzet op gelijkheid tussen man en vrouw. Dat gaat bijvoorbeeld ook om veel ruimer geboorteverlof voor mannen."
"In Zweden zijn ze al in de jaren zestig begonnen met beleid dat gelijke arbeidsdeelname van mannen en vrouwen stimuleert. Toen gingen maatschappelijk werkers langs de deuren om vrouwen te motiveren net zoveel te gaan werken als mannen. En het aardige is dat ook nu er een regering zit die zich niet als feministisch profileert, het beleid niet gelijk wordt aangetast."
Hoe is het Zweedse kinderopvangsysteem georganiseerd?
"In Zweden wordt veel meer ingezet op beschikbare, betaalbare en kwalitatief goede kinderopvang. Zo betaal je voor het eerste kind ongeveer 3 procent van je huishoudinkomen, tot zo'n 140 euro per maand. Bij meer kinderen wordt het nog iets goedkoper. Maar het gaat niet alleen om de kosten."
"In Zweden is er voor elk kind een plek op de kinderopvang gegarandeerd en wordt er flink geïnvesteerd in ontwikkelprogramma's voor kinderen en scholing van personeel. Ouders erkennen de kwaliteit van kinderopvang en zien dat kinderen ook sociale vaardigheden ontwikkelen. Ze brengen hun kind dus niet alleen om de opvang, maar ook om het wat te laten leren."
In Nederland is er kritiek dat kinderopvang niet bijna gratis wordt voor niet-werkenden. Hoe is dat in Zweden?
"Daar is kinderopvang ook voor niet-werkenden gegarandeerd. Wel wat minder uren dan bij werkenden, maar toch. Dat maakt het ook als je tijdelijk werkloos bent makkelijker om weer aan het werk te gaan. Dit draagt eraan bij dat het gebruik van kinderopvang in Zweden minder ongelijk is dan in Nederland. Bovendien geeft dat ook een signaal af dat kinderopvang niet alleen is om op je kind te passen tijdens het werk."
Is het een utopie dat Nederland kinderopvang kan organiseren zoals in Zweden, gezien hier toch de kritiek is dat het wel erg duur is voor een beperkt effect op arbeidsdeelname?
"Nee, dat denk ik niet. Wel leeft in Nederland een minder sterk gevoel over gendergelijkheid. Als je die weg volledig wil inslaan en je daar ook voor langere tijd op toelegt, is het geen utopie om arbeidsdeelname te bevorderen."
"Het Zweedse model kopiëren is duur, maar op termijn profiteer je er economisch ook van. En het model zorgt er niet alleen voor dat ouders makkelijker aan het werk kunnen, maar het creëert ook veel werk in de kinderopvang."
NUjij: Uitgelichte reacties