Pleidooi voor drastische omslag zorgstelsel: ‘Koppel zorgpremie aan het inkomen’

Voor onder andere deze wijzigingen pleit de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) in een advies dat vandaag wordt gepresenteerd. De RVS, een van de belangrijkste kabinetsadviseurs, concludeert dat door het huidige zorgstelsel de zorg vastloopt en roept de overheid op tot ‘groot onderhoud’. In het advies staan drie grote veranderingen voorgesteld die de zorg voor iedereen toegankelijk houden.

Volgens de RVS is er lef en durf nodig om de omslag te maken, maar is het vooral broodnodig. ‘Als er niks gebeurt, loopt de zorg vast en is bepaalde zorg en ondersteuning in de toekomst enkel beschikbaar voor mensen die dit privé kunnen inkopen.’

Volgens het advies zou het concurrentiemodel binnen delen van de zorg (dan gaat het over huisartsenzorg, wijkverpleging, ggz en acute zorg) moeten plaatsmaken voor een regionaal samenwerkingsmodel. Al langer mopperen artsen, patiënten en politici over de marktwerking in de zorg. De RVS is resoluut: gemeenten en zorgverzekeraars krijgen een gezamenlijke zorgplicht en zorgaanbieders en inkopers worden verplicht met elkaar samen te werken. „Dit betekent minder concurrentie tussen bijvoorbeeld verschillende wijkverpleegkundige organisaties, gerichter ingekochte zorg én mensen die niet langer te maken hebben met veel verschillende loketten en bepalingen.”

Daarnaast moet het zorgstelsel opener worden, omdat huidige wetten en regels vernieuwing tegenhouden. Zo is nu precies vastgelegd waar zorggeld aan besteed mag worden, of wie zorg mag verlenen. En dat zorgt voor scheve constructies. Zo mag een mantelzorger volgens de huidige regelgeving wél insuline spuiten in de thuissituatie, maar niet als de patiënt in een instelling is.

Die voorbeelden zijn er meer, zag Bussemaker. „We kennen gemeenten waar zorgverzekeraars via een proef investeerden in de aanpak van schulden. We weten dat mensen ziek worden van schulden. Maar geld zo gebruiken mag eigenlijk niet van de zorgverzekeringswet; je mag niet investeren in preventie, maar pas geld uitgeven als iemand zorg nodig heeft.”

Een goed voorbeeld daarvan is tandheelkundige zorg, zegt Van der Steen. De raad is voorstander van deze zorg in het basispakket: het scheelt op den duur een hoop geld. „Dit illustreert het gegeven dat we een hoop dingen niet doen omdat het nú te veel geld kost. Terwijl het op de lange termijn veel meer kost.”

Betekent dit beteugelen van concurrentie dat de marktwerking is mislukt? Dat willen de twee niet zo stellen. Wél zeggen ze dat organisaties nu tegen de grenzen van marktwerking aanlopen. „We zijn niet voor of tegen”, zegt Van der Steen. „Je moet het zorgstelsel in de tijd zien; toen het werd ingevoerd loste het problemen uit die tijd op. Voor een aantal typen zorg heeft het nog steeds een functie, zoals voor standaardoperaties als knie-operaties. Maar het kan ook tegenwerken. Veel zorg is complex en daar heb je meer samenwerking voor nodig, wat tijd en geld scheelt.”

Het rapport betekent níet dat de RVS het zorgstelstel helemaal wil vernieuwen, zegt Bussemaker. „We zien dat er veel goede bedoelingen en mooie initiatieven zijn, maar dat die niet beklijven omdat ze tegen de stroom in moeten. Het stelsel zorgt er zo voor dat zorg op den duur niet meer geleverd kan worden en we tegen grenzen aanlopen.”