Onterecht dat politie boos is om niet vervolgen activisten, zeggen experts: ‘Extinction Rebellion is vreedzaam, de blokkeerfriezen niet’
De politie maakt zich onterecht kwaad over het niet-vervolgen van ruim 1500 mensen die zaterdag de A12 bij Den Haag blokkeerden, zeggen mensenrechtenorganisaties. De vergelijking met de blokkeerfriezen op de A7 - waar wel vervolging plaatsvond - gaat volgens hen volledig mank.
Het schiet de politiemensen die zaterdag in Den Haag hebben gewerkt bij de blokkade van de A12 door activisten van Extinction Rebellion in het verkeerde keelgat dat ruim 1500 aanhoudingen niet worden vervolgd. Dat zegt Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond. “Hoe verklaar je dat bij de ene demonstratie wel wordt vervolgd en bij de andere niet? We moeten zorgen dat we als rechtsstaat geloofwaardig blijven, en de rechtsgelijkheid niet in het geding komt.” De politiebonden verwijzen naar de Friese actievoerders die op 18 november 2017 de A7 blokkeerden. Die deden dat zodat demonstranten tegen Zwarte Piet niet naar Dokkum konden voor de nationale intocht van Sinterklaas.
Wezenlijk verschil
En juist dáár zit een wezenlijk verschil, zegt Gerbrig Klos, programmaleider bij Amnesty, gespecialiseerd in demonstratierecht. “De blokkade in Friesland had als doel demonstraties van Kick Out Zwarte Piet te belemmeren of te verhinderen. Dat valt niet onder een vreedzaam protest en is dus strafbaar.”
Het protest van Extinction Rebellion is daarentegen wél vreedzaam, zegt Klos. “Natuurlijk: elke demonstratie gaat gepaard met verstoring van de openbare orde, maar mensen die zonder geweld demonstreren oefenen een mensenrecht uit.”
Maatregelen tegen vreedzame demonstranten mogen daarom niet buitensporig zijn, zegt advocaat Willem Jebbink. “Dat geldt ook voor maatregelen achteraf, zoals vervolging of het opleggen van sancties. Als de maatregelen te zwaar zijn, komt de demonstratievrijheid te veel onder druk te staan.” Het Europees hof voor de Rechten van de Mens heeft dit ook bevestigd. “Burgers worden anders afgeschrikt om publiekelijk hun stem te laten horen.”
Politie vervulde grote rol
Volgens justitie hebben de klimaatactivisten met hun arrestatie, en de daarbij horende vrijheidsbeneming, al hun straf gehad. De politie vervulde daar een grote rol in. “Het is dus niet begrijpelijk dat zij zich buitenspel gezet voelt,” zegt Jebbink. In het verleden zijn demonstranten ook veelvuldig ‘bestuurlijk verplaatst’ door de politie. “Dat wil zeggen: ze werden naar de rand van de stad gebracht en daar gedropt, zonder verdere arrestatie of vervolging. Daarover heb ik de politie nooit horen klagen.”
Door zo openlijk te klagen, stelt de politie zich onnodig centraal, zegt Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie bij Greenpeace. “Dit draait niet om de politie, maar om het recht op protest. De demonstranten willen dit met alle liefde samen doen met politie en justitie. Want het gaat om je punt maken tegen fossiele subsidies, iets wat maatschappelijk relevant is.”
De gemeente Den Haag had er volgens Oulahsen ook voor kunnen kiezen geen arrestaties te verrichten. “Maar de gemeente weigert de demonstratie te faciliteren. De autoriteiten kiezen er dus voor over te gaan op arrestatie en klagen daarna dat ze niet serieus worden genomen.”
De autoriteiten kiezen ervoor over te gaan op arrestatie en klagen daarna dat ze niet serieus worden genomen
Vervolging of niet: de politie gaat daar überhaupt niet over, zegt advocaat Jan Vlug. “De politie is er voor de openbare orde en moet doen wat gezegd wordt. Punt.” In een land waar ‘duizenden strafzaken’ niet worden behandeld wegens gebrek aan capaciteit is de beslissing van het OM ‘volstrekt logisch’, zegt Vlug. “De vrijheid van meningsuiting gaat hier wat mij betreft voor. Het is totale nonsens om al die mensen, die daar staan voor het goede doel, dubbel te sanctioneren.”
Aanzetten tot nieuwe acties
Collega-advocaat Geert-Jan Knoops denkt er heel anders over. “Deze actie van het OM kan leiden tot rechtsongelijkheid. Is het OM nog wel ontvankelijk in een vervolging als men bij een volgende vreedzame demonstratie de demonstranten wél vervolgt wegens het bezetten van een snelweg?” Het niet-vervolgen zet bovendien aan tot nieuwe acties waarbij een snelweg wordt bezet, vreest Knoops. “Niet bepaald een beslissing die bevorderlijk is voor de bescherming van de rechtsstaat.”
Het Openbaar Ministerie reageerde in de zaak van de blokkeerfriezen uiterst fel. “Het versperren van een weg waardoor gevaar voor het verkeer ontstaat, is een misdrijf waar maximaal negen jaar celstraf op staat,” zei officier van justitie Pieter van Rest destijds. Dit standpunt is in de ogen van Knoops niet langer geloofwaardig. “Dit is aan de burger niet langer uit te leggen.”
Justitie had het simpeler op kunnen lossen door slechts een bekeuring te geven, net zoals diverse boeren en andere demonstranten de afgelopen jaren hebben ontvangen, zegt Koen Simmers, hoofdbestuurder van de Nederlandse Politiebond (NPB). “Nu wek je de schijn van partijdigheid, door andere partijen zelfs gezien als klassenjustitie en dat moet je niet doen. Het gaat niet om de reden van een demonstratie, het gaat erom dat je dit soort situaties gelijkwaardig aanpakt.”
Er zit intussen nog één klimaatactivist vast die zaterdag is opgepakt. De rest van de 48 arrestanten die de politie aanhield voor strafbare feiten als vernieling of belediging, is zaterdagavond op vrije voeten gesteld. De man die nog vastzit, verzette zich bij zijn aanhouding en beet daarbij een politieagent. Hij wordt dinsdag voorgeleid aan de rechter-commissaris.