Straffeloos A12 bezetten leidt tot frustratie bij politie: 'Dan zijn we dus niet meer nodig’

Bij de zevende blokkade van Extinction Rebellion (XR) zijn zaterdag 1587 klimaatactivisten aangehouden. Niet eerder zijn er zoveel mensen aangehouden bij een blokkade op de A12 van de klimaatactiegroep. De meeste demonstranten zijn weer op vrije voeten en worden niet vervolgd. Veel agenten die ter plaatse waren vinden dit onbegrijpelijk, zegt Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politie Bond. ,,De grote inzet van politiemensen bij de illegale demonstratie van XR en het massaal niet vervolgen van demonstranten die zich niet wilden verwijderen, roept bij politiemensen veel vragen op. We moeten uitkijken dat de rechtsgelijkheid niet in het geding komt; waarom wordt bij de ene demonstratie wel vervolgd maar bij de andere niet.”

Tegelijkertijd moet er volgens de voorzitter van de politiebond door het OM worden gekeken naar het strafbare gedrag, en niet de reden waarvoor de demonstranten op de A12 staan. ,,Bij zoveel aanhoudingen loop je altijd risico’s”, erkent Struijs. Maar: ,,Als vervolgens het overgrote deel wordt geseponeerd, doet dat wat met je motivatie. Zeker omdat het veel kostbare tijd kost en er zoveel meer te doen is aan belangrijk politiewerk.”

Volgens politiebond ACP zijn zaterdag veel agenten ingezet die normaal gesproken een vrije dag hadden. ‘Wat doet dit met de motivatie van politiemensen?’, vraagt woordvoerder Maarten Brink zich af. ‘Veel politie werd ingezet uit vrije dagen, andere werkzaamheden bleven liggen, basisteams kregen met moeite diensten rond. En dan handhaaf je de openbare orde en doet het OM het af met deze motivatie. Ik verwonder me uitermate!’

Burgemeester Jan van Zanen benadrukt dat voor de actie wederom een ‘enorme politiecapaciteit’ nodig was, ‘die op andere plekken in het land niet kon worden ingezet. Ik heb grote waardering voor onze politiemensen, die vanuit het hele land aanwezig waren om de blokkade te beëindigen.’ Over het niet-vervolgen van de demonstranten zegt Van Zanen: ‘Gelijk bij aanvang is ingegrepen. Dat is een duidelijk statement. Het strafrechtelijke vervolg is aan het OM.’

Tekst gaat verder onder deze tweet

Volgens het OM maakten honderden aanwezige demonstranten zich schuldig aan een strafbaar feit, te weten de overtreding van de Wet openbare manifestaties. ,,Maar dat is wel een gering strafbaar feit”, licht een woordvoerder toe. ,,We hebben inmiddels de ervaring dat de meeste van deze demonstranten zich verder vreedzaam opstellen. In die gevallen zouden wij geen hoge straffen eisen. En de verwachting is ook niet dat de rechter een straf zou opleggen.’

In dat opzicht staat het voeren van honderden zaken in geen verhouding tot wat het zal opleveren, denkt het OM. Met het arresteren van de demonstranten is volgens de officier ‘het belangrijkste doel bereikt’: het beëindigen van de snelwegblokkade.

Ook het overgrote deel van de 1450 mensen die tijdens de afgelopen blokkades in januari en maart is aangehouden, wordt niet vervolgd. ‘Deze blokkades van januari en maart leverden, toen die eenmaal een feit waren, geen gevaar meer op voor de verkeersveiligheid, omdat de politie ad hoc maatregelen wist te treffen.’

Door het zonnige weer leken de activisten op A12 van de douche te genieten (video):

Politiemensen kunnen niets met dit verhaal. ,,Waarom zou je je in het zweet sjouwen als het OM vervolgens zegt dat zij niet vervolgen”, verzucht Xander Simonis, voorzitter politiebond ANPV. ,,Misschien moet je als politie de demonstranten lekker laten zitten, vastgelijmd of niet. Kwestie van keuzes.” Hetzelfde cynisme valt te bespeuren bij Koen Simmers, hoofdbestuurder bij de NPB. ‘Mooi, scheelt weer flink wat capaciteit en hoeven we de volgende keer niet op komen te draven’, twittert de agent. ‘En ook niet bij andere demonstraties, (winkel)diefstallen van een paar levensmiddelen, stilstaande voertuigen en tractoren of een bbq op de (snel)weg. Het is toch maar een gering feit.’

Handhaven bij een demonstratie van deze omvang kost veel tijd en energie, zeggen de bonden. ‘Besef: voordat een collega een aanhouding proces verbaal heeft opgemaakt is ‘ie dik een uur verder’, zegt Jack Heyman, voorzitter ACP Limburg. Er moesten volgens hem talloze agenten ‘vanuit alle hoeken van het land’ naar de A12 komen om mee te helpen.

Tekst gaat verder onder deze tweet

De VVD en PVV zijn er eveneens niet over te spreken. Er wordt gesproken van klassenjustitie. ‘Extinction Rebellion heeft een vrijbrief om straffeloos snelwegen te bezetten. Leve de rechtsstaat’, twittert Lilian Helder (PVV) cynisch. Tweede Kamerlid Ingrid Michon (VVD) wil opheldering van het OM omdat een officier van justitie de demonstranten zou hebben bedankt voor hun inzet voor het klimaat, zo meldt acteur Sieger Sloot op Twitter. Het blijkt echter te gaan om een hulpofficier die namens de politie ter plaatse kwam.

De VVD gaat de eigen minister Dilan Yesilgoz (Veiligheid & Justitie) aanspreken op de zogenaamde ‘bagatelliserende houding’ van het OM, zegt Kamerlid Ingrid Michon. ,,Wat het doel ook is, wetsovertreders moeten vervolgd worden.”

Vervolging of niet: de politie gáát daar helemaal niet over, zegt advocaat Jan Vlug. ,,De politie is er voor de openbare orde en moet doen wat er gezegd wordt. Punt.” In een land waar ‘duizenden strafzaken’ niet worden behandeld wegens gebrek aan capaciteit is de beslissing van het OM ‘volstrekt logisch’, zegt Vlug. ,,De vrijheid van meningsuiting gaat hier wat mij betreft voor. Het is totale nonsens om al die mensen, die daar staan voor het goede doel, te overgieten met kokend water, in spreekwoordelijke zin.”

Hoewel het OM de meeste aangehouden actievoerders niet zal vervolgen, benadrukt de burgemeester van Den Haag wel dat het recht om te demonstreren niet hetzelfde is als het recht om de wet te overtreden. Van Zanen stelt in een geschreven verklaring op de website van de gemeente dat hij - na waarschuwingen - gelijk bij het begin van de blokkade opdracht heeft gegeven de waterwerpers in te zetten en de actievoerders van de A12/Utrechtsebaan te laten verwijderen. ,,Als burgemeester kan ik niet tolereren dat grote aantallen actievoerders voor onbepaalde tijd een (snel)weg blokkeren om daarmee dwang uit te oefenen. Hiermee sturen ze aan op wetsovertredingen en zoveel mogelijk aanhoudingen.”

Volgens de politie zijn veertig mensen opgepakt vanwege andere strafbare feiten. Zij worden daarvoor mogelijk vervolgd, die beslissing is nog niet genomen. Deze activisten zijn aangehouden voor bijvoorbeeld bekladding of belediging. Een van hen had een politieagent gebeten.