Aantal zwartrijders in Amsterdam explodeert, GVB start campagne: ‘Niet inchecken is asociaal’

Lag het aantal zwartrijders in het hoofdstedelijke ov voor corona niet schokkend hoog, sindsdien nemen de aantallen toe. Het aantal reizigers dat zonder te betalen de metro, tram of bus instapt steeg vorig jaar met ruim 40 procent, constateert het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf (GVB) in een nieuw jaarverslag.

In trams zonder conducteur reed 4,5 procent van de inzittende reizigers bij controles zwart. In de metro was dat 2,2 procent. In trams met conducteur en in de bus betrapten GVB-handhavers respectievelijk 1,1 en 0,8 procent van de gecontroleerde passagiers op zwartrijden. De percentages zijn gebaseerd op ruim 700.000 reguliere controles in 2022. Controleurs keken daarbij welke reizigers wel en niet hadden betaald.

Zwartrijden komt relatief vaker voor in de buurt van scholen, ziet het GVB. ,,We zien grotere concentraties opengetrapte poortjes en reizigers zonder geldig vervoersbewijs bij metrostations in de buurt van scholen”, zegt woordvoerder Edgar van de Pas.

Het GVB heeft geen duidelijke verklaring voor de toename. ,,Niet-betalende reizigers in het ov zijn van alle tijden. Wel zien we sinds corona meer normvervaging en agressie bij onze controles van de vervoerbewijzen. Het lijkt alsof niet betalen voor het ov normaal is geworden. Een deel van de mensen denkt: ‘Ik betaal lekker niet want het ov rijdt toch wel’.”

Om het aantal zwartrijders terug te dringen is het gemeentelijke ov-bedrijf deze week de campagne ‘Niet inchecken? What the BLIEP’ gestart. Doel is het in 2022 gederfde inkomstenverlies door zwartrijden met 1,5 miljoen euro terug te dringen.

,,Die bliep is het geluidje dat je hoort bij het inchecken”, aldus Van de Pas. ,,Met de campagne willen we onze reizigers ervan bewust maken dat niet betalen voor je reis asociaal is. Het is normaal om altijd in te checken. Dat kan ook nog eens supersimpel met je betaalpas, zo ontkrachten we excuses en smoesjes om niet te betalen.”

De campagne - met uitingen in alle GVB-bussen, trams en metro's - mikt op alle reizigers. ,,We realiseren ons daarbij dat bepaalde, bewust niet-betalende reizigers, zich niet laten sturen. De focus ligt dus op de volgers, reizigers die ‘kuddegedrag’ vertonen.” Met de campagne wil het GVB ook de eigen chauffeurs, conducteurs en controleurs ondersteunen bij het aanspreken van zwartrijders.

Waar Amsterdam zucht onder een fors aantal zwartrijders, valt dat in Rotterdam en Den Haag in verhouding mee. In de andere twee grote steden is slechts een lichte toename waarneembaar. Zo bedroeg het aantal niet-betalende reizigers in Haagse trams van de HTM vorig jaar 2,3 procent. Dat is iets hoger dan de 1,6 procent in 2019, voor corona. In bussen deed zich geen stijging voor: slechts 0,7 procent van de reizigers checkte niet in.

In Rotterdam reed slechts 1 op de 100 metroreizigers vorig jaar tijdens controles zwart. Dat is vrijwel hetzelfde percentage als een jaar daarvoor. In de tram groeide het aantal wel: van 1,19 naar 1,42 procent in 2022. In Rotterdamse bussen bedroeg het aantal niet-betalende reizigers slechts 0,52 procent. Wel was dat een jaar eerder met 0,33 procent nóg minder.

Veel zorgen maakt de RET zich niet. ,,We hebben grotere problemen dan zwartrijders”, vertelt woordvoerder Rolf Harbers. ,,Zoals het aantal reizigers dat sinds corona nog altijd achterblijft.” Een speciale campagne zal er in Rotterdam voorlopig dan ook niet komen.

De RET erkent dat de controles niet alles zeggen. ,,Maar we controleren het meest in de gebieden waarvan we vermoeden dat daar vaker zwartgereden wordt”, stelt Harbers. Dat het aantal zwartrijders in trams en bussen toch iets steeg, komt doordat vanwege corona is bezuinigd op conducteurs.

De vraag is uiteraard hoe het kan dat er in Amsterdam zoveel meer wordt zwartgereden dan in Den Haag en Rotterdam. De GVB moet het antwoord op die vraag schuldig blijven. ,,Dat blijft gissen voor ons”, zegt woordvoerder Van de Pas. ,,Het kan van veel zaken afhangen, zoals het controlemoment. Sowieso zijn dergelijke percentages veranderlijk, voor hetzelfde geld stijgt het aantal zwartrijders in Den Haag en Rotterdam straks weer.”

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: