Komt Poetin ooit in Den Haag voor de rechter? “Ik sluit het niet uit”

Iva Vukusic over Russische oorlogsmisdaden en het Internationaal Strafhof

Vladimir Poetin. Foto: Wikimedia Commons/kremlin.ru (CC BY-SA 4.0)
Vladimir Poetin. Foto: Wikimedia Commons/kremlin.ru (CC BY-SA 4.0)

Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft op 17 maart 2023 een arrestatiebevel tegen Poetin uitgevaardigd. De Russische president wordt beschuldigd van het deporteren van Oekraïense kinderen; minstens 6000 kinderen zouden naar Rusland zijn gevoerd. Universitair docent in de internationale geschiedenis en genocide-onderzoeker Iva Vukusic duidt deze historische ontwikkeling in de internationale media: zal Poetin ooit écht terechtstaan voor Russische oorlogsmisdaden?

Historisch arrestatiebevel voor Poetin

Het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof is op meerdere vlakken historisch, zegt Iva Vukusic in de Volkskrant (18 maart 2023). Het is niet alleen de eerste internationale aanklacht sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, maar ook kwam het ICC nooit eerder zo snel in actie bij oorlogsmisdaden. Dit komt door de gigantische hoeveelheid beeldmateriaal die op de slagvelden wordt gemaakt, legt Vukusic uit, “een supergedetailleerd overzicht van de gebeurtenissen, zowel in plaats als tijd.”

Dr. Iva Vukusic
Dr. Iva Vukusic

“Bij geen enkele eerdere oorlog zag ik zo snel zo veel bewijsmateriaal van oorlogsmisdaden”, licht Vukusic toe. “Satellietbeelden van lijken op straat, stiekem gemaakte filmpjes van burgers door een raam heen, waarop je op voertuigen of uniformen kunt lezen welke Russische eenheid daar aanwezig was, afgeluisterde communicatie van precies die eenheid.”

Bevoegdheid Internationaal Strafhof in Den Haag

Er is nog een reden waarom het arrestatiebevel historisch te noemen is. De focus van het Internationaal Strafhof lag tot nu toe voornamelijk op landen in Afrika, legt Vukusic uit, “maar nu is er dus een arrestatiebevel voor de zittende president van een supermacht, één van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad. Dat is ongekend.”

Het Internationaal Strafhof heeft echter niet de bevoegdheid om Rusland voor de invasie te straffen. Daarvoor moet er een nieuw strafhof komen, vertelt Vukusic, en de eerste stappen in deze richting zijn al gezet. Den Haag krijgt een internationaal centrum voor de vervolging van Russische agressie tegen Oekraïne. Volgens Vukusic is dit centrum pas het begin. “Ik denk dat er een strafhof komt om de Russische agressie te vervolgen, waarschijnlijk ook in Den Haag.”

Je moet niet onderschatten wat voor werking er uitgaat van zo’n arrestatiebevel.

Vooral een symbolisch signaal?

Het Kremlin reageerde lauw op het arrestatiebevel en zegt het Internationaal Strafhof niet te erkennen. In hun verklaringen ziet Iva Vukusic dezelfde houding. “Die stralen uit ‘het maakt me geen reet uit wat dat stomme Westen doet, die corrupte lui met hun homohuwelijk en 72 genders’.”

Bij het Internationaal Strafhof zijn wereldwijd 123 landen aangesloten, maar Poetin zal bij een bezoek aan een van deze landen waarschijnlijk niet direct worden gearresteerd, denkt Vukusic. “Toch moet je niet onderschatten wat voor werking er uitgaat van zo’n arrestatiebevel. Symbolisch, maar ook als directe juridische dreiging voor de mensen rondom Poetin. Hun wereld wordt kleiner, even shoppen in Parijs durven ze de rest van hun leven vast niet meer.”

Iva Vukusic

Iva Vukusic is universitair docent in de internationale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en King’s College in Londen. Ze doet onderzoek naar genocide, daderschap, massaal geweld en overgangsjustitie, met name strafrechtelijke aansprakelijkheid. Eerder was Vukusic werkzaam als onderzoeker en analist voor de openbaar aanklager oorlogsmisdaden in Sarajevo.

Dus: zal Poetin echt in Den Haag vervolgd worden voor Russische oorlogsmisdaden?

Onder de streep verwacht Iva Vukusic niet dat Poetin en andere Russische verantwoordelijken binnen afzienbare tijd in de boeien worden geslagen om hun straf voor deze en mogelijk andere oorlogsmisdaden aan te horen. “Het ziet er nu totaal niet naar uit dat dit soort Russische leiders in Den Haag voor de rechter zullen staan.”

“Maar”, vervolgt ze, “datzelfde gold ooit ook voor bijvoorbeeld Ratko Mladic (Bosnisch-Servische legerleider, red. de Volkskrant), en die is járen na de oorlog toch echt in Den Haag veroordeeld voor genocide.” Daarom concludeert Vukusic dat het niet ondenkbaar is dat Poetin en andere Russen mogelijk toch zullen worden berecht. “Ik sluit niet uit dat Poetin ooit achter Haagse tralies belandt.”

‘Eén jaar oorlog in Oekraïne: is er een uitweg?’ (23 februari 2023)
The Guardian, ‘ICC to issue first arrest warrants linked to Russia’s invasion of Ukraine’ (13 maart 2023)
NOS, ‘Vier vragen (en antwoorden) over mogelijke strafhof-zaak tegen Russen’ (14 maart 2023)
De Volkskrant, ‘Onderzoeker vervolging oorlogsmisdaden: “Ik sluit niet uit dat Poetin achter de tralies komt in Den Haag”’ (18 maart 2023)
CNN, ‘What the ICC’s arrest warrant means for Putin’ (18 maart 2023)