Beduidend kleiner in aantal, maar daarom niet minder opvallend zijn de omgekeerde vlaggen in de grote steden. Dat menig gevel en balkon in volksbuurten als Spangen in Rotterdam en Duindorp in Den Haag ermee is behangen, hoeft niet te verbazen. Daar broeit al langer het gevoel dat de overheid de belangen van de gewone man als toiletpapier gebruikt, en de bejegening van de boeren heeft dat bepaald niet weggenomen.

Opmerkelijker wellicht is het vlaggenprotest in de rijkere delen van de Randstad. Want ook bij twee-onder-een-kapwoningen in Voorschoten, villa’s in de Haarlemmerhout en peperdure appartementen in Amsterdam-Noord kan de driekleur op zijn kop worden aangetroffen. Een goedgevulde bankrekening, zo lijkt de constatering, hoeft geenszins in de weg te staan van solidariteit met mensen die het moeilijk hebben of de overtuiging zelf tot die groep te behoren.

En dan zijn er nog de wegovergangen op uiteenlopende plekken in Nederland, zoals het viaduct over de A2 bij Maastricht of de brug bij het treinstation van Spaarnwoude, waar zich op gezette tijden groepjes verontruste burgers verzamelen met omgekeerde vlaggen en rugzakken vol achterdocht. Zij stonden al naar het voorbijrazende verkeer te joelen toen ze doordrongen raakten van het idee dat corona een verzinsel is van het World Economic Forum, en zien alle reden om daarin te volharden nu ook de boeren naadloos in de Great Reset-theorie blijken te passen.

Wat al die omgekeerde vlaggen precies waard zijn, zal deze woensdag duidelijk worden bij de Provinciale Statenverkiezingen: het eerste moment waarop de vertegenwoordigers van het vlaggenprotest hun onvrede kunnen omzetten in een stem op een politieke partij. Dat ze in veel provincies een stevige stempel op de verkiezingsuitslag gaan drukken, is allerminst ondenkbaar. Niet voor niets voorzien opiniepeilers hoge zetelaantallen voor protestpartijen als de BoerBurgerBeweging en de PVV.

De Volkskrant sprak met vijf Nederlanders, van de Achterhoek tot Amsterdam, die een omgekeerde vlag ophingen en vroeg wat hen daartoe bewoog, waar hun onvrede precies vandaan komt en welk hokje ze woensdag in het stemlokaal gaan aankruisen. Hoewel de antwoorden uiteenlopen en niet altijd met feiten kunnen worden gestaafd, leiden ze onvermijdelijk tot dezelfde conclusie: zolang de politieke wind in Nederland uit dezelfde hoek blijft waaien, hoeft niemand erop te rekenen dat de omgekeerde vlaggen spoedig ophouden met wapperen.

‘Ik voel me erg verbonden met de boeren. We zijn van dezelfde bloedgroep: boeren, bouwers, slopers, loonbedrijven, containerbedrijven – dat is allemaal hetzelfde ruige volk. Bovendien woonde ik tot vijf jaar geleden in het Westland, waar mijn vader als tomatenteler werkte en waar ik tussen de boeren ben opgegroeid. Mijn vriendjes op school kwamen allemaal uit boerengezinnen, ik heb mijn hele jeugd in het hooi gespeeld en op trekkers gezeten. Zo’n leven gun ik mijn kinderen en andere kinderen ook, maar de laatste jaren zie ik steeds meer boeren verdwijnen. Dat baart me zorgen.

‘Sinds ik in de Achterhoek woon, word ik dagelijks geconfronteerd met de wanhoop van boeren. Iedereen focust altijd maar op hun boosheid, maar als je daar voorbij kijkt, zie je iets anders: angst voor de toekomst en frustratie over de incompetentie van sommige politici. Dat veroorzaakt een enorme spanning, die op het lijf en het gemoed werkt. Dus toen ik via via werd gevraagd om voor Farmers Defence Force aan de slag te gaan, heb ik dat meteen gedaan. Ik coördineer nu allerlei acties en spoor boeren en tuinders via WhatsAppgroepen aan om zo veel mogelijk omgekeerde vlaggen op te hangen.’

‘Ronald Plasterk schreef in zijn column in De Telegraaf dat het stikstofprobleem door ambtenaren is gecreëerd, en zo is het precies. Het is een gefabriceerde waarheid die juridisch volledig is dichtgetimmerd en zomaar even bij de boeren over de schutting is gegooid.’

‘Dat zegt me niks. Ik zag het een keer heel treffend verwoord staan: ‘We leven in een tijd waarin het niet meer erg is als het dak van een gebouw niet waterdicht is, als het verhaal waarom het dak niet waterdicht is maar waterdicht is.’ Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik ben ervan overtuigd dat het met de stikstofdiscussie hetzelfde zal aflopen als met de toeslagenaffaire en de aardbevingen in Groningen. Uiteindelijk krijgen we te horen: de boeren hadden toch gelijk.’

‘Jetten zat ziek thuis, daarom gingen wij een vleespakket bij hem langs brengen. We hadden gewoon een leuk gesprek met hem. Maar de volgende dag zei hij ineens dat er een grens was overschreden. Serieuze bedreigingen daargelaten, moeten we volgens mij geen samenleving willen waarin iedereen bij het minste of geringste loopt te gillen dat hij zich bedreigd voelt. Ik weet honderd procent zeker dat sommige politici dat doen om in de aandacht te staan. Wees eens wat stoerder en wees niet allemaal van die doetjes.’

‘Nee, als het zo intimiderend was, waarom liep ze dan niet weg? De sfeer was ook helemaal niet intimiderend. De demonstranten hielden Kaag niet tegen, maar vormden een erehaag. Die fakkels hadden ze meegenomen om de boel een beetje aan te kleden. En die vechthond die ze zogenaamd bij zich hadden, was een doodnormale hond van een voorbijganger. Pas achteraf heeft Kaag ervan gemaakt dat ze zich geïntimideerd voelde, omdat het haar goed uitkwam.’

‘Nee, dat realiseerde ik me op dat moment niet en de meeste andere aanwezigen volgens mij ook niet. Achteraf gezien hadden ze die fakkels beter niet kunnen meenemen, want dan hadden ze Kaag en de media ook geen mogelijkheid gegeven om de bijeenkomst negatief te framen.’

‘Ik schat dat zo’n 85 procent BBB gaat stemmen. In elk geval niet op het CDA. Die partij heeft de boerenbelangen echt verkwanseld.’

‘Ik twijfel nog. Ik voel me thuis bij BBB, maar ook bij JA21, BVNL en Forum voor Democratie. Het wordt sowieso een partij die niet blind het kabinet volgt, maar die zelf durft na te denken.’

‘We wilden een signaal afgeven, om de boeren te laten zien dat er ook in de steden mensen zijn die achter hen staan. De meeste inwoners van Den Haag blijven gewoon rustig hun boodschappen doen en denken er niet over na waar al dat eten vandaan komt. Maar dat wordt dus mooi allemaal geproduceerd door de boeren. En dus verdienen zij onze steun.’

‘Ik snap best dat er iets moet gebeuren om het stikstofprobleem op te lossen, maar nu worden de verkeerden aangepakt. Al die vervuilende fabrieken worden met rust gelaten, maar de boeren zijn de klos. Terwijl zij jarenlang zijn aangemoedigd om hun veestapel uit te breiden en van alles hebben gedaan om milieuvriendelijker te worden. Dat heeft hun heel veel geld gekost. En nu ineens krijgen ze te horen: je stoot te veel stikstof uit, dus gooi je boeltje maar in de uitverkoop. Het gaat soms om bedrijven die al honderd jaar in de familie zitten, hè. Je moet er toch niet aan denken dat zoiets jou overkomt? Voor mij zijn al die boeren daarom helden. Zij durven tenminste tegen het kabinet op te staan en te zeggen: genoeg is genoeg.’

‘Zeker weten, ik kom zelf uit een vissersfamilie en heb de afgelopen jaren gezien hoe de visserij langzaam de nek wordt omgedraaid. Als vissers oplossingen aandragen bij de regering om hun branche overeind te houden, worden ze amper serieus genomen. Wat dat betreft lijken de vissers en de boeren erg op elkaar: er wordt veel over hen gepraat, maar weinig naar hen geluisterd. En zo gaat het eigenlijk altijd bij deze regering.’

‘Laat ik het zo zeggen: je wordt door dit kabinet wel genaaid, maar niet mee uit eten genomen. Burgers krijgen van alles van bovenaf opgelegd. Er wordt voortdurend in het leven van mensen ingegrepen. Dat begon al met corona. Toen ik nog in de ouderenzorg werkte, heb ik zoveel verdriet gezien. Wie zijn ouders in het verpleeghuis wilde opzoeken, kon zomaar door de politie worden meegenomen. Nu begrijp ik heus wel dat er maatregelen moesten worden genomen om corona tegen te gaan, maar daarin is de overheid volledig doorgeschoten.’

‘Kijk, ik heb een maatje meer. En ik krijg voortdurend van het kabinet te horen dat ik gezond moet eten, dat ik niet meer mag drinken en niet meer mag roken. Dat vind ik ontzettend betuttelend. Mag ik ook nog een beetje genieten? Bovendien: een bloemkool is tegenwoordig duurder dan een patatje, dus zo makkelijk is het helemaal niet om af te vallen.’

‘Op de PVV, net als de vorige keer. Ik ben geen racist, ik ken genoeg mensen met een andere achtergrond. Maar de PVV is tenminste een partij die zegt: laten we ook eens iets voor de Nederlanders doen. En dat is hard nodig. Zelf kan ik de eindjes nog maar net aan elkaar knopen sinds ik twee jaar geleden gedeeltelijk werd afgekeurd wegens rugklachten. In mijn omgeving zie ik ook steeds meer mensen in de schuldhulpverlening verdwijnen, omdat alles duurder is geworden. Laat de regering dáár eens iets aan doen, voordat ze die boeren gaan lastigvallen.’

‘Ja, en toch heb ik met volle overtuiging een omgekeerde vlag ophangen. Dat heb ik gedaan nadat ik minister Van der Wal op televisie over stikstof zag praten. Die vrouw is niet ter zake kundig, volgens mij. Ze kwam in elk geval niet professioneel over. Toen ben ik me zelf eens in stikstof gaan verdiepen. Ik ben natuurlijk geen wetenschapper, maar elk weldenkend mens kan op internet van alles opzoeken.’

‘Dat er veel wetenschappers zijn die er heel anders over denken, maar dat die niet aan het woord komen, net zoals bij corona. En toen dacht ik: wow, dus op basis van een half verhaal besluit zo’n minister even dat al die boeren hun bedrijf moeten sluiten. Mijn broer woont in Overijssel. Als ik daar al die omgekeerde vlaggen zie hangen, word ik echt kwaad.’

‘Ik denk dat de meeste politici het beste met ons voor hebben. De regering hoeft voor mij ook helemaal niet weg. Maar ze moeten hun beslissingen wel beter verantwoorden. Onder Rutte is er zo veel gelogen, en tijdens de coronacrisis is er zo veel misgegaan, dat mijn vertrouwen in de politiek er bepaald niet groter op is geworden. Dus als er echt een stikstofprobleem is, overtuig me dan.’

‘Dan heb ik nog steeds veel vragen. Hoe kan het bijvoorbeeld dat het stikstofprobleem in Duitsland veel minder speelt? En is het wel rechtvaardig om de boeren voor alles te laten opdraaien? Waarom pakken ze Tata Steel en Schiphol niet net zo streng aan? Kom op jongens, het gaat hier om onze voedselvoorziening!’

‘Dat kan wel zijn, maar dan kun je nog steeds niet concluderen dat we wel met minder boeren afkunnen, want in het buitenland hebben ze ook eten nodig.’

‘Natuurlijk, we houden allemaal van natuur. Maar stikstof bestaat al zo lang als de aarde bestaat. Het zal heus zo zijn dat de natuur erdoor verandert, maar hij is niet morgen ineens helemaal weg. En als er door stikstof meer brandnetels gaan groeien, nou ja, dan drinken we brandnetelthee.’

‘Daar kan ik me iets bij voorstellen. Aan de andere kant: hoe de regering nu met ons land omspringt is ook een schoffering van alles waarvoor veteranen hebben gevochten. Dat zouden zij toch ook moeten zien. Nederland is in nood. Daar moeten we met z’n allen iets aan doen.’

‘Mijn buren vinden het allemaal heel leuk, maar in mijn vriendenkring heb ik wel een pittige discussie gehad. Eén vriend zei: ‘We zullen de wereld opnieuw moeten gaan inrichten.’ Prima, maar dan wel graag met een overtuigend verhaal. Ik heb de waarheid niet in pacht, truth is in the eye of the beholder. Maar ik moet vaak denken aan een boek dat ik in de kast heb staan, over de Zaanse Paskamermoord. Bij die zaak werd een man ten onrechte tot een lange gevangenisstraf veroordeeld, omdat de rechercheurs tunnelvisie hadden. Toen ik dat las, dacht ik: ongelooflijk dat zoiets kan in onze rechtsstaat. Datzelfde gevoel, dat we blind een richting op worden geduwd, heb ik ook vaak als ik aan onze regering denk.’

‘Ik vind Pieter Omtzigt erg goed. Hij had tenminste de moed om tegen zijn eigen fractie in te gaan. Maar omdat Omtzigt niet meedoet aan deze verkiezingen, kies ik waarschijnlijk voor de SP, want daar zit Renske Leijten. Ook iemand die oprecht overkomt en helemaal haar eigen koers vaart. Daar heb ik groot respect voor.’

‘Ik kan gewoon niet tegen die arrogantie van D66. Die partij brengt Nederland zo veel schade toe en is niet eens bereid om naar de verhalen van anderen te luisteren. Neem nou dat Kamerlid Tjeerd de Groot. Die beweerde gewoon met droge ogen dat de veestapel moet worden gehalveerd. Een tijdje geleden was hij op bezoek bij Lely, een bedrijf in de omgeving dat een manier heeft bedacht om de stikstofuitstoot van boeren terug te dringen. Dat vond De Groot heel interessant. Maar denk je dat hij naar buiten toe zijn verhaal aanpast? Nee dus.’ (Desgevraagd laat De Groot aan de Volkskrant weten dat hij nog niet overtuigd is van de effectiviteit van de methode van Lely, red.)

‘Omdat we iets unieks aan het kapot maken zijn met z’n allen. Zo efficiënt en professioneel als wij in Nederland voedsel produceren, dat kunnen ze nergens anders ter wereld. Iedereen is daar jaloers op. Waarom wordt daar zo mee omgesprongen? Waarom zetten we onszelf zo vast met al die Natura 2000-gebieden? Ik begrijp het echt niet.’

‘Wat denk je dat er gebeurt als hier alle boerenbedrijven moeten sluiten? Waar halen we dan ons eten vandaan? Ik weet het wel: uit goedkope landen waar ze zich helemaal niet druk maken over de natuur. Die steken straks een dikke middelvinger naar ons op.’

‘Volgens mij wordt dat sterk overdreven. In mijn tuin zie ik er in elk geval niks van, daar bloeit alles prachtig. Nederland wil gewoon het braafste jongetje van Europa zijn. Dat zie je ook bij de discussie over de klimaatopwarming. Die wordt net zo eenzijdig gevoerd. Natuurlijk, het klimaat warmt op. Dat moeten we allemaal verschrikkelijk vinden. Maar we willen ook allemaal een lange warme zomer. Laten we dus niet te negatief doen.’

‘Ja, ondernemers staan hier erg onder druk. Veel maatschappelijk problemen worden op hun bordje gelegd. Ik heb tien jaar in Amerika gewoond en gewerkt en daar krijgen ondernemers veel meer ruimte.’

‘Dat hébben ze ook gedaan. Boeren hebben veel geïnvesteerd om hun stikstofuitstoot terug te brengen. Die is nu nog maar eenderde van wat hij dertig jaar geleden was. Maar daar hoor je D66 nooit over.’

‘Nee, en ook niet op de VVD. Dat was altijd mijn partij, maar Mark Rutte heeft al zijn idealen overboord gegooid. Hij heeft laten gebeuren dat bedrijven massaal wegtrekken uit Nederland omdat het vestigingsklimaat hier steeds slechter wordt, en dat je nog maar 100 kilometer per uur mag rijden op wegen waar je prima 120 kan. Alleen maar omdat hij zo nodig premier wil blijven.’

‘Ik vind JA21 een interessante partij, maar ik zie dat zij moeite hebben om een organisatie op te bouwen. Daarom stem ik op BBB, want zij krijgen dat wel voor elkaar.’

‘Tja, het begon met één vlag en dat is een beetje uit de hand gelopen. Ik ben gewoon zo boos over wat de boeren wordt aangedaan. Ik vind dat zo erg. Mijn broer is boer, mijn vader was boer en mijn grootvader ook. Alles waarvoor zij hun hele leven hebben gewerkt, dreigt nu om zeep te worden geholpen. Dus een paar van die vlaggen, dat is wel het minste wat ik kan doen. En ik denk ook dat God wil dat ik dit doe.’

‘Ja, ik beschouw mezelf als een levende getuige van God. En ik zie het als mijn taak om Zijn woord te verspreiden. Voorbijgangers stoppen altijd even bij mijn huis om te kijken. Dan heb ik mijn doel bereikt.’

‘Ik vind het belangrijk dat mensen wakker worden geschud. Dat ze inzien wat er aan de hand is. Daarvoor grijp ik elke kans aan. Zelfs als ik word gebeld door een energieleverancier die me een contact probeert aan te smeren, steek ik mijn verhaal af.’

‘Die hele stikstofcrisis is verzonnen. Net zoals corona. Het is allemaal bedacht om de mensen eronder te houden. Maar de mainstreammedia schrijven daar niet over, want die zijn corrupt tot op het bot.’

‘Nou ja, ik lees ook helemaal geen kranten meer. Ik lees alleen Ontzagwekkend Nieuws.’ (Een website van de omstreden evangelist Jaap Dieleman, red.)

‘Ik zie vaccinaties en QR-codes als een uitvinding van de duivel. En als een teken dat de eindtijd nabij is. Ga maar na: corona, stikstof, de opstand in Iran, de oorlog in Oekraïne, de aardbeving in Turkije en Syrië – het kan nog paar jaar duren, maar dan is het zover. Dan komt Jezus terug op aarde.’

‘Op 15 juli 1988 ben ik opnieuw geboren. Toen ben ik bevrijd van alle machten. Daarvoor leidde ik een wild leven. Ik ben op mijn 15de van school gestuurd, zoop veel en had gewelddadige vriendjes. Ik heb ook paar keer in de gevangenis gezeten omdat ik erop los had geslagen. Dat veranderde allemaal toen ik op een dag een advertentie in een tijdschrift las over een evangelische conferentie. Ik ben daar naartoe gegaan en toen zijn mijn ogen geopend. Daarna ben ik mijn leven aan God gaan wijden en heb ik me aangesloten bij evangelische gebedsgroepen. Daarmee sta ik regelmatig op de Dam in Amsterdam om mensen tot de Heer te leiden.’

‘Mijn broer schaamt zich volgens mij kapot voor mij. Maar mijn dochter denkt hetzelfde als ik. Zij heeft een keer vastgezeten na een coronademonstratie op het Museumplein. En ze kent Max (de man die met een fakkel voor het huis van Sigrid Kaag stond, red.) ook persoonlijk. Goeie jongen is dat.’

‘Niet op het CDA. Mijn oom was ooit wethouder voor die partij, maar zij hebben de christen en de boeren volledig in de steek gelaten. En ook niet op de SGP, zij beleven het geloof niet echt zoals het zou moeten. Ik voel me het meest thuis bij Forum voor Democratie. Dat is de enige partij die echt wakker is en het grotere plaatje ziet. Ik snap ook niet waarom mensen zo’n pesthekel hebben aan Thierry Baudet. Alles wat hij zegt is waar.’