Covid was in eerste golf 24 keer zo dodelijk als griep

Hoe je het ook wendt of keert, Covid-19 is geen griepje. Van de mensen die in de eerste golf een covidinfectie kregen, overleed 1,2 procent. Die zogeheten infection-fatality ratio (IFR) van Covid-19 is vele malen hoger dan het sterfterisico door de seizoensgriep in Nederland, dat wordt geschat op 0,05 procent. In de tweede en derde golf nam dat percentage af, met name toen in 2021 de vaccins beschikbaar kwamen.

Onderzoekers van vier Nederlandse universiteiten en van het RIVM berekenden het risico op ziekenhuis- en IC-opnames en overlijden in de eerste drie golven van de pandemie, per leeftijdsgroep. Hun studie verscheen vrijdag op een preprintserver en moet nog door onafhankelijke wetenschappers beoordeeld worden.

Over het sterftecijfer van Covid-19 is al sinds de uitbraak discussie. Het cijfer is vroeg in een uitbraak lastig te schatten; om het goed te kunnen berekenen zijn solide gegevens nodig en moet een epidemie dus al een tijd bezig zijn.

Het RIVM putte voor de sterftecijfers uit de gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het aantal geïnfecteerden schatten de onderzoekers op basis van gegevens van antistoffen in het bloed, in plaats van op basis van het aantal gerapporteerde infecties uit de pcr-tests. Die antistoffen meet het RIVM regelmatig met een steekproef. „Dat is een sterk punt van het onderzoek”, vindt Alma Tostmann, epidemioloog van het RadboudUMC in Nijmegen. „Daarmee is het aantal infecties nauwkeuriger te schatten.”

Een grove maat

De pandemie-oversterftecijfers gebruikten de onderzoekers als maat voor de covidsterfte. „Dat is wel een grove maat”, vindt Tostmann, „omdat die groep oversterfte uit meerdere componenten bestaat. Ook was de te verwachten sterfte wellicht anders tijdens de pandemie: er ging bijvoorbeeld geen griep rond en de zorg was overbelast.”

De onderzoekers keken naar de ziekenhuis- en IC-opnames en overlijdens door Covid-19 ten opzichte van het aantal mensen dat een infectie had opgelopen. Dat deden ze voor de eerste golf (voorjaar 2020), de tweede golf (najaar 2020 tot februari 2021) en de derde golf (maart tot juni 2021).

Het risico op een ziekenhuisopname was in de eerste golf gemiddeld 1,5 procent en nam iets toe in de latere golven waarin veel meer mensen geïnfecteerd raakten. Het risico op een IC-opname bleef tijdens de drie golven gelijk, 0,36 procent.

Het percentage mensen dat overleed na een corona-infectie was in de eerste golf gemiddeld voor de hele bevolking 1,2 procent. Dat percentage nam sterk toe met de leeftijd. In de eerste en tweede golf was de kans op sterfte na een infectie rond 0,1 procent voor vijftigers, 1 procent voor zestigers, 5 procent voor zeventigers, en meer dan 10 procent voor tachtigers. In de derde golf, toen de vaccins net beschikbaar waren en veel ouderen in de weken ervoor waren gevaccineerd, daalde de sterfte onder tachtigers sterk, naar 1 procent.

Een snelle berekening

Met deze percentages ligt het sterfterisico in de eerste drie golven hoger dan dat van griep (influenza). In een rapport van het Nivel uit 2010 berekenden onderzoekers een IFR voor influenza in Nederland van 0,3 procent, 2,5 procent en 5,5 procent, respectievelijk voor de leeftijdsgroepen van 0-19 jaar, 50-64 jaar en 65 jaar en ouder. Met een snelle berekening komt epidemioloog John Paget van onderzoeksinstituut Nivel desgevraagd op nog veel lagere IFR voor influenza in Nederland: gemiddeld 0,05 procent, en voor 65-plussers 0,5 procent.

In de loop van de pandemie nam de gemiddelde IFR van Covid-19 af: in de tweede golf was die 0,83 procent, in de derde 0,19 procent. Het lagere percentage in de tweede golf komt doordat toen veel meer jongere mensen Covid-19 opliepen, denken de auteurs. De sterfte onder hen is lager. In de derde golf was het gemiddelde sterftepercentage nog lager, dankzij de vaccinaties.

Covid-19 is dus niet ‘gewoon een griepje’, concludeert Tostmann. „Het is ook te beperkt om alleen naar de sterfte te kijken. Natuurlijk is het beeld dankzij alle immuniteit en met de omikronvariant nu gunstiger. De aantallen mensen die de laatste maanden met Covid-19 in het ziekenhuis zijn beland zijn nog altijd hoog , zelfs met vaccinaties. Dat krijgt griep niet voor elkaar, het griepseizoen is ook veel korter. En het deel van de mensen dat long covid overhoudt aan een infectie is veel groter. Dat is niet te vergelijken met wat je bij influenza ziet.”