RTL droeg Diana Matroos niet op toon te matigen tijdens Carré-debat

'Er was een mevrouw Matroos vóórdat ze met mij sprak, en een mevrouw Matroos nádat ze met mij sprak.' Of het door hem kwam, durft Henk Krol niet zo stellig te zeggen. Maar dat presentatrice Diana Matroos haar toon bij het Carrédebat zondag matigde na hun stevige confrontatie, staat voor de lijsttrekker van 50Plus buiten kijf. 'Ik maakte mijn punt, het publiek regeerde fel', zegt Krol. 'Daarna merkte iedereen in Carré het verschil. Haar toon werd ineens anders. Vriendelijker, milder.'

De kritiek op Matroos was tijdens het door RTL, Elsevier en BNR georganiseerde Carrédebat van zondagavond niet van de lucht. De presentatrice zou politici als Roemer, Klaver en vooral Asscher niet genoeg hebben laten uitpraten tijdens de vier minuten durende één-op-één-gesprekjes die zij met ze onderhield. Op Twitter was aan de schimpscheuten niet te ontsnappen. 'Iemand uit laten praten helpt wel. Ook als je kritisch interviewt', schreef programmamaker Myrthe Hilkens. 'Het slechtste verkiezingsdebat in jaren, helaas. Met dank aan o.a. Diana Matroos', tikte politiek commentator Sywert van Lienden genadeloos.

Verandering in toon

Opmerkelijk was de verandering in de toon van Matroos nadat Krol vier minuten lang over haar heen was gedenderd. Buma, Roemer, Pechtold en Rutte, die na Krol mochten opdraven, werden beduidend rustiger toegesproken. Ook de inhoud leek gematigder. Waar de presentatrice Asscher nog vroeg naar het uitblijven van het Asscher-effect en Klaver de maat nam over zijn niet volledig duurzame huis, gooide ze het bij de laatste drie meer op partijstandpunten. 'Het verschil in aanpak van Matroos aan het einde van de uitzending versus het begin van de uitzending lijkt me dubieus', tweette NOS-journalist Xander van der Wulp. Hij was lang niet de enige die er zo over dacht. Was Matroos teruggefloten door RTL?

Geen sprake van, zegt RTL-hoofdredacteur Harm Taselaar een dag later. 'Het kan zijn dat ze haar toon heeft aangepast omdat ze aan de reactie van de zaal hoorde dat ze iets te fel was', zegt Taselaar. 'Maar wij hebben niet ingegrepen.' Hij vindt niet dat de presentatrice Asscher, die ze nauwelijks een zin liet afmaken, te hard aanpakte. 'Hij gaf geen direct antwoord op de vragen, maar kwam met iets dat hij uit zijn hoofd had geleerd. Het was goed dat Matroos op die momenten ingreep en dat ook volhield. Je kan twisten over de toonhoogte, maar deze manier van doorvragen is soms wel nodig.'

Dat de vragen na de aanvaring met Krol en het daaropvolgende reclameblok milder leken, is volgens hem toeval. 'De vragen waren allang voorbereid. Wij hebben nul komma nul veranderd aan de inhoud.'

Niet alleen het optreden van Matroos, ook de algehele opzet van het RTL-debat viel niet bij iedereen in de smaak. De acht aanwezige lijsttrekkers kregen per stelling 30 tot 45 seconden om te reageren - veel te weinig voor een echt debat, vindt Eenvandaag-hoofdredacteur René van Brakel.

Van Brakel, wiens programma zelf ook twee verkiezingsdebatten tussen respectievelijk Rutte en Wilders aan de rechterzijde en Asscher en Roemer aan de linkerzijde organiseert, betreurt de keuze om de lijsttrekkers vooral kort op stellingen te laten reageren. 'Zo krijg je ingestudeerde antwoorden en ontstaat er geen debat op inhoud. Gisteren mochten er acht partijen ieder dertig seconden praten over de Nederlandse cultuur. Ik vraag me af of de kiezer daar veel wijzer van wordt.'

Toeval

Twee van de vier stellingen, over het eigen risico in de zorg en de Nederlandse cultuur, waren bovendien al in meer of mindere mate behandeld bij het eerste RTL-debat, dat een week eerder werd gehouden. Over een onderwerp als Defensie werd beide keren met geen woord gerept, hoewel ontwikkelingen in het buitenland, en met name in de Verenigde Staten, dat wel lijkt te rechtvaardigen.

'Je kan altijd kritiek hebben', zegt RTL-hoofdredacteur Taselaar. 'Maar het is soms wel erg makkelijk. Onze uitzending duurt nu al tweeënhalf uur. Als we de politici per stelling langer aan het woord willen laten, zullen we het aantal partijen dat meedoet moeten terugschroeven. Aan elke variant zitten voor- en nadelen.' De keuze voor de stellingen vindt hij te rechtvaardigen. 'Een onderwerp als het eigen risico hebben we inderdaad vorige week ook al besproken, maar daar was de minister-president niet bij. Dat je dan andere onderwerpen niet kan belichten is jammer, maar dat is de prijs die je betaalt.'

Eenvandaag

Het werd lange tijd als een mogelijk beslissend moment in de tweestrijd tussen Rutte en Wilders gezien: het tv-debat bij Eenvandaag op maandag 13 maart. Zelfs nu Buma en Pechtold voorzichtig tegen de twee rechtse leiders aan schurken in de peilingen verandert er niets aan de opzet, zegt hoofdredacteur René van Brakel. ‘Dit ligt al sinds oktober vast. Wij hebben de andere lijsttrekkers ook de mogelijkheid geboden om in tweetallen te komen, maar bijna niemand ging daar op in.’ Asscher en Roemer deden dat wel: zij kruisen de degens vier dagen eerder, op vrijdag 10 maart.

NOS

‘Het is een traditie’, antwoordt NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff op de vraag waarom zijn omroep enkel één tv-debat aan de vooravond van de verkiezingen organiseert. ‘Dat is ooit bedacht als een logisch moment, en dat doen we nog steeds zo.’ Meer debatten zijn ook niet nodig, zegt Gelauff. De balans is met een eerder debat op de radio, Nieuwsuur-uitzendingen bomvol politiek en de nodige activiteit op Twitter goed. De NOS heeft bovendien nog een laatste troef in handen: het Jeugdjournaal-debat op zaterdag 11 maart. ‘Dat is meer een soort quiz. Ook traditie.’