Rijksoverheid stopt met dataplatform dat 30 miljoen kostte vanwege ict-problemen

De Nederlandse Rijksoverheid stopt met de ontwikkeling van een platform om overheidsinformatie openbaar te maken omdat de ict-ontwikkeling niet goed verloopt. Het platform, Plooi, kostte al 28 miljoen euro, maar omdat er een zoekfunctie en een verwijsindex ontbraken wordt er een 'fundamenteel gewijzigd' nieuw platform opgezet.

Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat de overheid stopt met het zogenaamde Platform Open Overheidsinformatie, of Plooi. Dat gebeurt op aanbeveling van het Adviescollege ICT-toetsing. Het platform was bedoeld om overheidsinformatie openbaar te maken, maar de wet is inmiddels dusdanig veranderd dat nieuwe ict-vereisten niet in het bestaande platform kunnen worden gezet, schrijft de minister.

Het Platform Open Overheidsinformatie werd in 2018 aanbesteed. De overheid betaalde daarvoor 5,4 miljoen euro aan het Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties. Plooi is bedoeld als een platform waar overheden en overheidsinstellingen vrijwillig informatie op konden plaatsen om bijvoorbeeld aan transparantiewetgeving te voldoen. In oktober 2021 werd echter de Wet open overheid (Woo) van kracht. Daarin staat opgenomen dat overheden en zelfstandige bestuursorganen verplicht bepaalde gegevens moeten publiceren. Dat moest op Plooi gebeuren, maar het platform moest daarvoor wel significant worden aangepast. "Het platform moest zwaarder worden uitgevoerd en doorontwikkeld gezien de wettelijke basis en het veel grotere aantal aan te sluiten bestuursorganen (meer dan 1000)", staat te lezen op het Rijks-ICT-dashboard. De ontwikkelaars kregen daarom in totaal 28,1 miljoen euro voor de doorontwikkeling. Dat is inclusief de eerste 5,4 miljoen euro die bij de aanbesteding werd verleend. Ook zou er jaarlijks 350.000 euro worden betaald voor 'de inhuur van capaciteit voor de programmaorganisatie binnen Binnenlandse Zaken'.

Minister Bruins Slot trekt nu de stekker uit het project. Het Adviescollege ICT-Toetsing deed onderzoek naar het platform en concludeert daaruit dat het slimmer is een compleet nieuw platform te bouwen dan het bestaande bij te werken. "Naar aanleiding van het advies van het Adviescollege zal de ontwikkeling van de infrastructuur voor de Woo op basis van het huidige ontwerp worden stopgezet", schrijft de minister in haar Kamerbrief. "In lijn met het advies van het Adviescollege ben ik voornemens een fundamenteel gewijzigd ontwerp te laten maken, dat snel te implementeren zou moeten zijn en de aansluitlast bij bestuursorganen zou moeten minimaliseren."

Verkeerde zoektechnologie

Het Adviescollege ziet enkele grote problemen met het platform. Plooi heeft in 2021 een compleet nieuwe zoektechnologie toegepast. Dat was nodig, omdat er voor de Woo-verplichting meer documenten zouden worden geplaatst. Bij het uitkiezen van die nieuwe zoektechnologie hebben de ontwikkelaars 'de impact van de Woo op de lopende ontwikkeling van Plooi onvoldoende geanalyseerd', schrijft het college. Er is daarom te snel een keus gemaakt voor de juiste techniek zonder dat er goed onderzoek is gedaan of er bijvoorbeeld eenvoudigere technieken bestonden, of goedkopere. "Met name de keuze voor centrale opslag van documenten in combinatie met het opleggen van een strikte aansluitstandaard die nog in ontwikkeling is, is ongelukkig", aldus het college.

Daarnaast is er 'te weinig grip' op de ontwikkeling. Er is geen duidelijke planning met mijlpalen, er wordt te veel overlegd over architectuurkeuzes en andere interpretaties, en de voortgang van het project wordt slecht gecontroleerd.

Tot slot werd er weinig gekeken naar 'niet-functionele eisen' in het project. Een voorbeeld is dat het platform werd ontwikkeld met een verkeerde aanname over de bestandsgrootte. Daardoor moest er halverwege de ontwikkeling een heel nieuw project worden opgezet om de upload van grotere bestanden mogelijk te maken. "Keuzes worden ad hoc gemaakt op basis van voortschrijdend inzicht, door een gebrek aan richtlijnen", schrijft de commissie.

Snel te implementeren platform

Het Adviescollege raadt aan dat de ontwikkelaar stopt met de huidige versie van Plooi. Er zou een nieuw centraal platform worden gemaakt dat 'snel te implementeren is' en 'de aansluitlast bij de bestuursorganen minimaliseert'. Daarbij moeten een goede zoekfunctie en een verwijsindex als eerste centraal staan. Tegelijkertijd moet de ontwikkeling rekening houden met de eisen uit de nieuwe wet en moet de ontwikkelaanpak verbeteren.

Bij het nieuwe platform gaat de minister ervan uit dat bestuursorganen zelf documenten kunnen uploaden op hun eigen servers, waar het nieuwe platform vervolgens naar kan verwijzen om de documenten doorzoekbaar te maken. Dat zou de kosten een stuk verlagen. Wel waarschuwt Bruins Slot dat daardoor functionaliteit voor 'de gebruiker' verloren gaat. "Deze minimale oplossing biedt de gebruiker naar verwachting minder functionele mogelijkheden bij het zoeken naar informatie", schrijft ze. De gebruiker is in dat geval ook de Nederlandse burger, die onder de Woo recht heeft op open overheidsinformatie. De minister wil later onderzoeken of deze manier van werken aan de eisen voldoet en het nieuwe platform daar dan later mogelijk op laten aansluiten.