Resten van wellicht oudste brood ooit ontdekt dat Neanderthalers 70.000 jaar geleden bakten (en jij kan het namaken)
In Irak hebben wetenschappers de resten ontdekt van wat waarschijnlijk het oudste brood is dat we tot nu toe kennen. De ingrediënten van dat 70.000 jaar oude brood leren ons heel wat over het steentijddieet van de Neanderthaler en de homo sapiens. Die aten waarschijnlijk meer (en veel bitterdere) planten dan we tot nu toe dachten. Ook leuk: de wetenschappers deelden het recept van dat brood, waardoor je er zelf in de keuken mee aan de slag kan.
70.000 jaar voor Jeroen Meus je vroeg om amandelnoten te malen voor de taart, deden enkele Neanderthalers in het noorden van Irak waarschijnlijk al hetzelfde.
Dat blijkt uit een studie die gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift Antiquity. Een team van paleo-ecologen onderzocht verkoolde plantenresten die gevonden werden in twee grotten, een in Griekenland en een in Irak. De ouderdom van die resten varieerde van 12.000 tot 70.000 jaar. Het waren de restanten van de baksels van neanderthalers en Homo sapiens, de moderne mens. Toen al maakten ze een pap van zaden en noten en zelfs iets wat op onze huidige flatbreads lijkt, een ongerezen brood.
Wat er bijzonder was aan die baksels: dat ze een hele resem planten bevatten die best wel wat bewerkt moeten worden om ze eetbaar te maken. Het gaat dan om peulvruchten zoals graserwt, linzen en wilde mosterd. Die zijn van nature heel bitter (doordat ze veel alkaloïden en tannines bevatten) tot zelfs giftig.
De wetenschap ging er lang vanuit dat de voedsel-verzamelaars uit het paleolithicum vooral joegen op grote dieren, en dat dieet aanvulden met een beperkt aantal grassen en knollen die veel zetmeel bevatten. De meeste planten zouden te veel energie vragen voor de calorieën die ze in verhouding maar opleverden.
Maar dat beeld moet dus bijgesteld worden. Uit de resten van de oeroude kookpartijtjes blijkt dat onze voorouders waarschijnlijk vrij routineus veel minder voor de hand liggende planten aten en bovendien ook technieken hadden ontwikkeld om die planten klaar te maken.
Grof brooddeeg
De gevonden planten, verkoolde resten in "haardvuurtjes" in de onderzochte grotten, waren duidelijk bewerkt. Soms waren ze nog duidelijk herkenbaar, soms ging het om een soort van pottenschraapsels, maar andere resten waren zo fijngestampt dat ze pas onder de microscoop gedetermineerd konden worden. Sommige maakten deel uit van een heel homogene substantie die je zou kunnen vergelijken met een brooddeeg.
Stel je dan geen deeg voor zoals wij dat kennen, maar een met een veel grovere korrel. Waarschijnlijk weekten de koks van het stenen tijdperk eerst hun ingrediënten, om die daarna fijn te stampen met werktuigen die lijken op onze hedendaagse vijzel. Om een echt fijne, bloemachtige textuur te krijgen, heb je platte maalstenen nodig. Maar die bestonden toen nog niet.
Naast linzen en graserwten vonden de wetenschappers sporen van haver, amandel- en pistachenoten en andere zetmeelhoudende planten.
Zo maak je een neanderthaler-brood
In een opvolgartikel op de website van Nature geeft Chris Hunt, de paleo-ecoloog die het onderzoek leidde, het recept voor zo'n "brood". "Als je dit recept volgt, krijg je iets dat nogal aards smaakt door de linzen, en tegelijk geroosterd, door de graszaden", zegt hij.
Zo maak je een Neanderthaler-flatbread:
- Ingrediënten: twee delen graszaden (bijvoorbeeld tarwe- of gerstkorrels) voor één deel bruine of Le Puy-linzen
- Laat alles één nacht weken en giet het vervolgens af.
- Stamp alles fijn in een vijzel. (Je kan ook een staafmixer gebruiken, maar dat maakt het natuurlijk minder echt.) Blijf dat doen tot de korrels maximaal nog zo'n 1 à 2 millimeter groot zijn. Als het nodig is, kan je tussendoor wat water toevoegen.
- Blijf water toevoegen tot je een dikke pasta krijgt. Voeg géén zout toe.
- Schep wat van de mix in een platte bakplaat of een pan.
- Laat het zachtjes bakken en bruinen aan elke kant op een laag vuurtje. "Je laat het beter 15 tot twintig minuten bakken dan dat de boel begint te roken", zegt Hunt.
Wil je je stenentijdperkbrood wat meer smaak geven én wetenschappelijk correct te werk gaan, dan kan je gerust pistachenoten, favabonen of mosterdzaad toevoegen. Neanderthalers aten ook amandelen, dus dat kan je ook toevoegen. Volgens Hunt kan je zelfs gebakken geit of vis toevoegen. Smakelijk!