Volgens de Europese Centrale Bank is de bitcoin op sterven na dood. Toch blijven cryptomunten een grote aantrekkingskracht uitoefenen op vooral jonge beleggers. Maar bitcoins hebben niets te maken met beleggen, wel alles met gokken, charlatans en fraude, zegt Knack-redacteur Ewald Pironet.
De bitcoin is op weg om irrelevant te worden. Dat is de conclusie die twee economen trekken in een blog op de website van de Europese Centrale Bank (ECB). Hun analyse is vernietigend voor de bekendste cryptomunt. Ze komt bovendien op een moment dat er in de wereld van het digitale geld grote slachtoffers vallen, want de op de Bahama’s gevestigde cryptobeurs FTX ging bankroet. De totale schulden worden geschat op 10 miljard dollar, met mogelijk meer dan 1 miljoen schuldeisers. De cryptowereld davert dan ook op haar grondvesten, en de boodschap van de ECB is duidelijk: houd u ver weg van de bitcoin en bij uitbreiding van alle cryptomunten.
Het verhaal van de cryptomunten begon op 18 augustus 2008 toen onder het pseudoniem Satoshi Nakamoto een artikel werd gepubliceerd met als titel Bitcoin: een peer-to-peer elektronisch geldsysteem. De tekst is op het internet in Nederlandse vertaling terug te vinden. Het Engelse ‘peer’ betekent ‘gelijk’, peer-to-peer wil zeggen dat elke computer in een netwerk een gelijke rol aanneemt en dat ze rechtstreeks met elkaar informatie kunnen uitwisselen.
In het artikel schetst Nakamoto een gedurfd plan voor ‘een pure peer-to-peer versie van elektronisch geld wat online betalingen mogelijk maakt om van de ene naar de andere partij over te maken zonder inmenging van een financiële instelling.’ Er wordt een digitale munt ontwikkeld, die alleen maar bestaat uit een computercode. Dat virtuele geld wordt alleen door de gebruikers in stand gehouden via onlinenetwerken, en ze worden bijgehouden in een digitale portemonnee, een bitcoin wallet. Financiële instellingen of centrale banken komen er niet aan te pas, er is geen enkele instelling die het reilen en zeilen van de cryptomunt controleert.
Marktmanipulatie
Bijna een decennium lang wekte de bitcoin weinig of geen interesse op van beleggers. Pas in 2018 veerde de koers op tot 20.000 dollar, in november 2021 piekte hij op 69.000 dollar. Dat de koers in korte tijd zo sterk steeg, had alles te maken met manipulatie van de markt en golven van nieuwe enthousiaste investeerders. Dat was het gevolg van verhalen in de pers van (jonge) mensen die in een paar weken tijd dankzij de bitcoin miljardair waren geworden. Dat stak velen de ogen uit, en zij pompten hun spaarcenten in bitcoins. Wat de koers nog meer deed stijgen. En zo ging het een tijdje door.
De eigenaars van bitcoins hadden er natuurlijk zelf alle belang bij de zeepbel nog groter op te blazen. De aanhangers gedroegen zich daarbij als leden van een sekte: wie zelfs maar vragen durfde te stellen bij het fenomeen werd overstelpt met haatberichten en afgeserveerd als een onnozelaar die te dom was om te begrijpen dat de bitcoin de digitale versie van de steen der wijzen was.
Aan dat sprookje komt stilaan een eind. Vandaag is een bitcoin nog 16.000 euro waard en in hun ECB-blog zeggen de economen Ulrich Bindseil en Jürgen Schaaf dat de digitale munt op weg is om irrelevant te worden. Ze laten geen spaander heel van de digitale munt. Ze stippen aan dat de bitcoin (en ook geen enkele andere digitale munt) de voorbije jaren kon uitgroeien tot een munt die wordt gebruikt om goederen en diensten te kopen. Bij de bakker kun je geen brood kopen met een bitcoin. ‘De bitcoin is in de markt gezet als een wereldwijde gedecentraliseerde munt,’ zo schrijven ze, ‘maar het conceptuele ontwerp en de technologische tekortkomingen maken het een twijfelachtig betaalmiddel. Transacties in bitcoins zijn ingewikkeld, traag en duur. De munt is nooit in een significante mate gebruikt voor legale transacties in de werkelijke wereld.’
Geen rendement
De bitcoin is dus geen betaalmiddel, maar is ook ongeschikt als belegging, zo wordt uitgelegd in de ECB-blog. Bitcoins hebben niet alleen geen onderliggende waarde, de koers is nergens op gebaseerd, tenzij dat er meer vraag is dan aanbod, dat er meer mensen zijn die geld willen stoppen in cryptomunten dan dat er worden aangeboden. De waarde van de bitcoin is, kortom, gebaseerd op lucht.
Bovendien leveren bitcoins geen rendement. Als je bitcoins hebt, heb je geen gestage stroom van inkomsten, zoals je dat bijvoorbeeld wel hebt als je investeert in vastgoed dankzij de huurinkomsten. Je krijgt ook geen dividend, een deelname in de winst, zoals je dat wel ontvangt als je belegt in aandelen. Bitcoins kunnen ook niet gebruikt worden om iets mee te produceren, wat wel het geval is met grondstoffen. Ze hebben zelfs geen sociaal voordeel, zoals goud, zo staat in de ECB-blog: ‘Een gouden ketting om je nek kan een bepaalde sociale status geven, maar een bitcoin kun je niet zichtbaar dragen.’ Bitcoins zijn niet alleen gebaseerd op lucht, ze zijn ook niet veel meer dan lucht – een computercode, niet meer dan dat.
Casino
De conclusie van de twee ECB-economen is duidelijk: ‘De waarde (van de bitcoin) is alleen gebaseerd op speculatie.’ Geld steken in bitcoins komt neer op gokken, je kunt dus even goed naar het casino gaan. Dat sluit aan bij wat andere economen al eerder hebben verklaard. ‘Stop met bitcoin een munt te noemen’, zei Jan Smets toen hij nog gouverneur van de Nationale Bank was. ‘De bitcoin is een gevaar voor de mensen die hem kopen. Het is puur speculeren, in de hoop rijker te worden. Maar natuurlijk bestaat ook het risico om zwaar te verliezen.’
Meer nog, de Amerikaanse econoom en Nobelprijswinnaar Robert Shiller, auteur van een boek over financiële zeepbellen, bestempelde de bitcoin ‘als het beste voorbeeld op dit moment van een zeepbel’. Een zeepbel is in de financiële wereld een illusie waar vroeg of laat een eind aan komt, met grote verliezen tot gevolg. Dat is wat we vandaag zien gebeuren.
Energieverslindend
Daar komt nog bij dat het aanmaken van bitcoins energieverslindend is. Het energieverbruik dat nodig is voor het creëren van bitcoins komt volgens de gespecialiseerde website digiconomist.net overeen met de elektriciteitsconsumptie van heel Nederland. Daarnaast produceert het systeem in een jaar een berg hardware-afval die ook al vergelijkbaar is met de hoeveelheid die heel Nederland produceert. Bovendien worden digitale munten zoals bitcoins vaak gebruikt om criminele zaken zoals drugsverkopen, ontvoeringen, gehackte computersystemen enzoverder af te handelen. Digitale munten zijn niet alleen het geliefkoosde terrein van charlatans, patsers en bellenblazers, maar ook van regelrechte criminelen.
Ondertussen zijn er duizenden variaties van de bitcoin in omloop. Misschien wel het meest ontluisterende voorbeeld is de dogecoin, die eind 2013 als grap werd gelanceerd door twee softwaremakers. Lange tijd deed de koers van dogecoin niets. Tot Elon Musk, de puissant rijke Amerikaanse ondernemer achter bedrijven als SpaceX, Tesla en sinds kort ook Twitter, bekendmaakte dat hij dogecoins had gekocht en ze via Twitter omhoog praatte. De koers schoot daarna als een raket omhoog. Musk zou daar later over zeggen: ‘Ik heb zelf de intentie om dogecoin te steunen, want mensen die niet zo rijk zijn hebben me aangemoedigd om dogecoin te kopen en te steunen. Dat zijn personen die in fabrieken werken van Tesla en SpaceX. Zij vroegen me dat en dus doe ik dat.’ Daarbij ontkende hij mensen aan te moedigen om ook cryptomunten aan te kopen.
Altijd anoniem
Hoe dan ook, bitcoins en andere cryptomunten zijn het laatste voorbeeld van een ponzi-schema, genoemd naar Carlo Ponzi (1882 – 1949). Deze Amerikaanse Italiaan zette begin twintigste eeuw een heel systeem op, waarbij hij beleggers veel winst voorspiegelde. En inderdaad, de eerste beleggers verdienden ook veel geld, omdat ze werden uitbetaald met het geld van nieuwe investeerders die ook rijk wilden worden. In de VS werd dit ‘robbing Peter to pay Paul’ genoemd, Peter beroven om Paul te kunnen betalen.
Zo’n frauduleus schema wordt geregeld opgezet. In ons land bijvoorbeeld in de jaren 1980 door de fameuze Jean-Pierre Van Rossem: zijn Moneytron-beleggingssysteem bleek uiteindelijk bedrog, de hoge rendementen die hij uitkeerde waren niet te danken aan zijn ingenieuze beleggingen, maar werden betaald met het geld van nieuwe beleggers. Tot de zaak in elkaar klapte en velen berooid achterbleven.
In vergelijking met Ponzi of Van Rossem is de bitcoin een veel gewiekster en ook verraderlijker systeem, aangezien de initiatiefnemer van een cryptomunt te allen tijde anoniem blijft. Ponzi en Van Rossem werden opgepakt en veroordeeld, maar niemand zal erin slagen om de initiatiefnemer van een cryptomunt ter verantwoording te roepen, laat staan hem te verplichten om zijn slachtoffers te vergoeden. De identiteit van Satoshi Nakamoto, die in 2008 met een artikel het startschot gaf voor de bitcoins, is nog steeds niet achterhaald. Hoeveel mensen hun broek scheurden aan bitcoins is ook niet duidelijk. Mensen praten liever over hoeveel ze verdienen met een belegging dan hoeveel geld ze hebben verloren als gevolg van een stommiteit die ze begingen – verblind als ze waren door de illusie van snel geldgewin.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier