‘Jarenlang angstcultuur bij DWDD door woede-uitbarstingen Matthijs van Nieuwkerk’

Volgens de betrokkenen had Van Nieuwkerk extreme woede-­uitbarstingen, waarbij medewerkers ten overstaan van anderen op centimeters afstand werden ‘toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd’. Het zorgde voor stress, een gevoel van onveiligheid en bij tientallen mensen zelfs voor burn-outs en andere ernstige psychische klachten, aldus de krant. De top van omroep BNNVara werd herhaaldelijk gewaarschuwd, maar zou niet hebben ingegrepen.

Meerdere oud-medewerkers zouden vandaag de dag nog altijd last hebben van angstgevoelens en nachtmerries. Bij een van de tientallen incidenten eiste Van Nieuwkerk na een fout rond het geluid in de show schreeuwend dat de betrokken geluidsman zijn excuses aanbood door nederig ‘sorry meneer Van Nieuwkerk’ te zeggen. Het voorval ging ‘over alle grenzen heen’, zegt een betrokkene. ‘Het was alsof de duivel in hem kroop’, voegt een redacteur toe.

De nog altijd bij de omroep werkzame presentator, die in eerste instantie niet op het onderzoek wilde reageren, liet vrijdagmiddag van zich horen. ‘Dat we kennelijk toch niet iedereen een veilig en prettig gevoel hebben kunnen geven en dat het zelfs collega’s ziek heeft gemaakt, dat spijt me enorm’, verklaarde hij.

‘Nu zitten we met een aantal ongemakkelijke gedane zaken. Die nemen helaas geen keer, maar stemmen wel tot nadenken. Deze spiegel blijft in mijn kamer hangen.’

Ook bij Op1 werd er gereageerd op de commotie:

Enkele oud-medewerkers zeggen overigens nog meer beschadigd te zijn door oud-eindredacteur van DWDD Dieuwke Wynia. Zij en Van Nieuwkerk werden vaak gezien als het gouden duo achter het succes van de talkshow, een twee-eenheid. In werkelijkheid was dat niet zo, stelt ze nu. ‘Ik worstelde met Matthijs’, laat ze weten. ‘Zijn woedeaanvallen waren heftig, hij leek op zulke momenten een ander persoon.’

Ze vervolgt: ‘Als we het hebben over daders en slachtoffers, dan zit ik in een grijs gebied. Ik heb Matthijs zo vaak proberen aan te spreken op zijn gedrag, hem zo vaak gevraagd zich anders op te stellen tegenover mensen. Als hij was uitgevallen, dan belde ik hem ’s avonds. Soms ging hij dan gewoon nóg een keer los tegenover mij.’ Ze erkent dat ze zelf ook ‘bot’ en ‘te weinig invoelend’ is geweest. ‘Daar heb ik spijt van.’

Wynia zegt het gedrag van Van Nieuwkerk meermaals te hebben aangekaart bij Frans Klein, destijds mediadirecteur bij BNNVara en sinds 2014 NPO-directeur. Hij deed volgens haar niets. Klein stelt wel degelijk te hebben gehandeld toen het verloop onder medewerkers opvallend hoog bleek, bijvoorbeeld door de redactie groter te maken. Achteraf gezien was dat ‘misschien onvoldoende’.

BNNVara zegt geschrokken te zijn van de verhalen van oud-medewerkers. De omroep erkent dat Van Nieuwkerk en Wynia op hun gedrag aangesproken hadden moeten worden en noemt het pijnlijk dat dit niet is gebeurd.

‘De druk om een mooi programma te maken mag nooit ten koste gaan van onze medewerkers’, aldus de omroep, die met een externe organisatie een hulplijn heeft geopend. ‘Wij willen dat er nooit meer een cultuur kan ontstaan waarin dit soort gedrag geaccepteerd wordt.’ De huidige directie heeft ‘indringende gesprekken’ gevoerd met Van Nieuwkerk en praat nog verder met hem.

De NPO is eveneens geschrokken en zegt zich in te blijven zetten voor een veilige werkomgeving. ‘Dit had nooit mogen gebeuren’, aldus de verklaring. Thomas Bruning, algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalistiek (NVJ), laat via Twitter weten: ‘Precies dit is de reden dat de NVJ al jaren pleit voor een veiligere cultuur binnen de omroep. Tijdelijke contracten en matige freelance-contracten zorgen voor afhankelijkheid van medewerkers die misstanden niet durven melden.’

Grensoverschrijdend gedrag gaat volgens het advies Over de grens, op weg naar een gedeelde cultuur, dat de Raad voor Cultuur afgelopen juni publiceerde, niet alleen om seksuele intimidatie en misbruik. Het kan ook gaan om pestgedrag, racisme, seksisme, discriminatie en andere vormen van ongewenst gedrag, die zorgen voor een onveilige werkomgeving.

Slachtoffers ontwikkelen vaak fysieke en mentale klachten zoals stress, burn-out en depressie. Het komt ook in andere sectoren voor, maar in de cultuur- en mediasector zijn er specifieke risicofactoren die zorgen voor extra kwetsbaarheid, stelt de raad. Zo wordt in de sector vaak geselecteerd uit een groot aanbod van talent, terwijl er maar een beperkt aantal speel- en toonplekken zijn.

Het is de tweede keer dit jaar dat het gedrag van Van Nieuwkerk achter de schermen breed wordt uitgemeten. In juni liet De Telegraaf ook een voormalig medewerker aan het woord, die sprak van ‘monsterlijk gedrag’ van de presentator en DWDD-hoofdredacteur Dieuwke Wynia. BNNVara liet toen in een reactie weten dat ‘het werkklimaat binnen de redacties al enige tijd een continu punt van aandacht’ is.

Bekijk hieronder hoe Matthijs van Nieuwkerk in 2020 zijn laatste aflevering van DWDD afsloot:

Luister hieronder ook naar de AD Media Podcast of abonneer je via Spotify of iTunes. Vind alle onze podcasts op ad.nl/podcasts.

Bekijk hieronder onze video’s op het gebied van Show & Entertainment: