Proef preventief fouilleren stopgezet om onbevoegde wapencontroles

Dat schrijft burgemeester Femke Halsema vandaag aan de gemeenteraad. Het incident vond plaats op 10 november. De politie fouilleerde tegen de afspraken in buiten het aangewezen gebied mensen in een jongerencentrum. Ook heeft de politie mensen aangehouden in ‘andere publiek toegankelijke instellingen’, terwijl zij hier niet de opdracht toe hadden.

Halsema, die de brief ook namens hoofdofficier van justitie René de Beukelaer en politiechef Frank Paauw stuurt, noemt de onbevoegde wapencontroles zeer ernstig. ‘Zeker gezien de waarborgen die wij hebben ingebouwd en het doel van deze controles,’ schrijft de burgemeester. ‘Nader onderzoek moet uitwijzen welke beslissingen tot deze controles hebben geleid.’

De politie onderzoekt het voorval. ‘Zodra dit onderzoek is afgerond wordt u uitgebreider op de hoogte gebracht van de uitkomsten.’

De afgelopen anderhalve maand vonden de eerste tien wapencontroles plaats in de stadsdelen Zuid, Zuidoost, Noord en Nieuw-West. Dit gebeurde in buurten waar de afgelopen jaren met regelmaat wapenincidenten waren of buurten waarvan verwacht wordt dat het wapengeweld er de komende jaren toeneemt.

Halsema beloofde dat voorbijgangers alleen zouden worden gecontroleerd als dat noodzakelijk is. Belangrijk element van de proef was dat de politie gebruik zou maken van detectiepoortjes, handscanners en een ‘selectiezuil’, zodat er geen sprake zou zijn van etnisch profileren. Door buiten het aangewezen gebied te fouilleren was dit niet mogelijk en werden die afspraken niet nagekomen.

Halsema: ‘De controles moeten de veiligheid in de buurt vergroten en bijdragen aan vertrouwen in het handelen van de politie. Bij gerede twijfel over het behalen van die doelstellingen is er geen plek voor het instrument in de stad.’

Volgens de burgemeester heeft de politie excuses aangeboden aan het jongerencentrum. Volgens Halsema zijn deze goed ontvangen en blijven politie en gemeente in gesprek gaan met het jongerencentrum. Halsema is zelf ook langs geweest om met de jongeren in gesprek te gaan. De burgemeester zegt dat zij geschrokken zijn nadat de politie hen controleerde op wapens in hun jongerencentrum.

Vanuit de gemeenteraad klinken al langer kritische noten over het project. PvdA, VVD, JA21 en CDA zijn voorstander van de proef. Zij geloven dat de stad er veiliger door wordt en onderschrijven dat met eerdere onderzoeksresultaten waaruit blijkt dat buurtbewoners zich door de controles veiliger voelen.

Maar partijen als Bij1, Denk, GroenLinks en D66 hebben grote twijfels. Zij vrezen dat de politie etnisch profileert en vinden het een te kostbaar instrument dat relatief weinig oplevert. Dit voorval zal hen in die overtuiging sterken.

De proef zou lopen tot januari 2023, maar is dus per direct stopgezet. In elk aangewezen gebied zouden vijf controles worden gehouden, wat neerkomt op 25 controles in totaal, waarna onderzoekers de resultaten in een onafhankelijk rapport zouden presenteren. Halsema had de hoop dat deze proef genoeg onderzoeksresultaten zou opleveren om een ‘definitief besluit’ te kunnen nemen over het wel of niet doorzetten van preventief fouilleren.