Enorme drukte bij uitvaartondernemers: ‘Dit is geen sprint meer, dit is een marathon’

DELA krijgt normaal gesproken dagelijks zo’n 100 tot 120 meldingen van overlijden. ,,De laatste tijd zitten we vaak aan de bovenkant van die range of daarboven. Dit speelt al enkele maanden, het houdt lang aan”, zegt Van de Koolwijk.

Hij heeft geen verklaring voor het hogere aantal overlijdens. Daarbij hebben uitvaartondernemers uit privacyoverwegingen geen inzicht in doodsoorzaken. Volgens de woordvoerder van DELA kunnen de begrafenisondernemers de drukte nog wel aan: ,,Het is niet zo dat we wettelijke termijnen per definitie niet halen”. Dat is de termijn waarbinnen de uitvaart plaatsgevonden moet hebben na het overlijden.

DELA verzorgt meer dan 30.000 uitvaarten per jaar op veertig locaties verspreid over het land.

Ook uitvaartverzorger Monuta zegt het ‘behoorlijk druk’ te hebben. Een woordvoerster benadrukt wel dat het bedrijf dit prima kan opvangen. ,,We zien dat er heel veel drukte is op dit moment. Wat we ook hebben gezien is dat het normaal gesproken in de zomer wat meer een dal werd met het aantal sterftes en dat het deze zomer een beetje gelijk bleef. In de zomer zijn we dus wel wat drukker geweest.”

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaan er al maanden meer mensen dood dan verwacht. In oktober bedroeg de zogeheten oversterfte bijvoorbeeld 16 procent. In totaal stierven toen bijna 1800 mensen meer dan verwacht, van wie 1000 kwetsbare mensen, zoals bewoners van verpleeghuizen of zorginstellingen voor mensen met een beperking. De oorzaak van de extra sterfte kan het statistiekbureau niet geven.

Het zou kunnen gaan om niet-geregistreerde coronadoden, een verhoogde sterftekans langere tijd na de virusbesmetting, maar ook om doden door uitgestelde zorg of door extreme de zomerhitte.

Het is al de tweede keer in korte tijd dat de hoge oversterfte tot vragen leidt. De eerste keer was tijdens de coronapandemie van 2020 en 2021. De sterftecijfers lagen toen hoger dan het aantal officiële corona-doden van het RIVM. CBS en RIVM deden onderzoek, maar konden 3500 van de ruim 11.300 extra doden in de laatste helft van 2021 niet verklaren. De Tweede Kamer nam hier geen genoegen mee. Mede op initiatief van kamerlid Pieter Omtzigt werd er daarop een klankbord groep aangesteld die onafhankelijk onderzoek naar de oversterfte ging doen.

Probleem is echter dat de klankbord-groep vanwege privacy-regelgeving niet aan alle data kan komen, onthulde het AD in september. Zo worden coronatestuitslagen van de GGD en vaccinatiegegevens van het RIVM niet beschikbaar gesteld voor analyse en onderzoek door externe partijen. Daardoor kan bijvoorbeeld niet onderzocht worden of vaccinaties een rol spelen, zoals sommige mensen denken. ,,Ik zie daar weinig aanleiding voor, maar dat moet je wél kunnen onderzoeken,” stelde programmaleider en hoogleraar transparantie in de zorg Robert Verheij. ,,Nu kunnen we dat niet doen omdat veel gegevens niet gedeeld mogen worden.”

Het CBS stelt in ieder geval dat corona tot en met het tweede kwartaal van dit jaar in 3,5 procent van de sterfgevallen de oorzaak was van een overlijden. De oversterfte was in die maanden echter hoger dan alleen door het virus verklaard kon worden. CBS-onderzoeker Ruben van Gaalen zei vorige maand dat een andere mogelijke reden voor de oversterfte in het tweede kwartaal kon zijn dat mensen die eerder corona opliepen en herstelden, wel verzwakt waren en daardoor later alsnog overleden aan iets anders.

Een andere verklaring kan zijn dat mensen die ‘normaal gezien’ zouden zijn overleden in de winter, bijvoorbeeld door een infectie, toen bleven leven omdat ze zichzelf extra beschermden vanwege de pandemie. Zij overleden dan later mogelijk alsnog. Die hypothese is volgens Van Gaalen moeilijk te bewijzen, maar ,,het is wel een patroon dat we herkennen van grote epidemieën”.

Al met al blijft het gissen naar de exacte oorzaken, stelt hoogleraar transparantie in de zorgt Robert Verheij. ,,Is het vooral door uitgestelde zorg, in welke leeftijdsgroepen speelt de sterfte het meeste? Zijn het vooral mensen met onderliggende medische problemen?” zegt Verheij. ,,Pas als we meer informatie hebben, kunnen we gaan afpellen en beter bekijken wat de trends zijn.”