Kiezers op rechts hebben de meeste alternatieven
Den Haag
VVD, PVV, VNL (Jan Roos), Forum voor Democractie (Baudet) – het zijn partijen die (grotendeels) in dezelfde vijver vissen. Roos en Baudet gaan een ongewis avontuur tegemoet. Marco Pastors en Joost Eerdmans kwamen in 2006 met EénNL enkele duizenden stemmen tekort voor een zetel. Rita Verdonk richtte in 2007 Trots op Nederland op. In de peilingen steeg ze tot grote hoogten, maar ze greep in 2010 toch naast een Kamerzetel. Ook een latere fusie strandde, tussen ‘Trots’ en de Onafhankelijke Burger Partij van ex-PVV’er Hero Brinkman.
Toch blijft het geloof in de ‘ruimte op rechts’ in verschillende vormen terugkeren. Louis Bontes en Joram van Klaveren verlieten in deze kabinetsperiode teleurgesteld de PVV: sociaaleconomisch te links, sociaal-cultureel te hardvochtig. Ze richtten hun eigen alternatief op onder het motto ‘rechtser dan de VVD, netter dan de PVV’. Met GeenStijl-journalist Jan Roos als lijsttrekker staat het ‘klassiek-liberale’ VoorNederland (VNL) in verschillende peilingen op twee zetels.
Ook Thierry Baudet, die samen met Roos onder de naam GeenPeil campagne voerde tegen het Oekraïneverdrag, gelooft in het belang van een rechts alternatief. Niet omdat hij zo graag de politiek in wil, maar omdat hij denkt ‘dat het noodzakelijk is’, zei hij maandag op de radio. Voorheen dacht hij dat hij als intellectueel en opiniemaker de politiek kon beïnvloeden, maar nu het kabinet een halfjaar na het Oekraïnereferendum ‘nog steeds niks met de nee-stem heeft gedaan’, voelt hij zich gedwongen zich in de strijd te mengen.
Zijn intellectuele debat- en onderzoeksclub Forum voor Democratie heeft hij omgetoverd tot partij. Hij wil het ‘partijkartel’ op het Binnenhof doorbreken met meer directe democratie: bindende referenda, gekozen burgemeesters, directe inspraak over de Nederlandse deelname aan Europese politiek.
Baudets stap was een verrassing voor Roos. ‘Hij heeft altijd gezegd dat hij niet de politiek in wilde.’ Hij was welkom geweest bij VNL, zegt Roos. De standpunten komen immers grotendeels overeen. Baudet was dinsdag niet bereikbaar. ‘Ik ben al twee jaar de voorzitter van Forum voor Democratie. Wij zijn een andere club’, zei hij in radioprogramma Dit is de dag op de vraag waarom hij niet voor VNL had gekozen.
Dat de twee referendumvrienden elkaar nu beconcurreren, komt hun politieke kansen niet ten goede, zeggen de ervaringsdeskundigen Verdonk en Brinkman. ‘Het valt niet mee om een nieuwe politieke partij op te richten in Nederland’, weet Verdonk. Ze hoopt nog steeds op de opkomst van een rechtse partij tussen de VVD en de PVV in. ‘Het zou al mooi zijn als één nieuwe partij op rechts het redt. Maar nu zijn er al twee, ik denk niet dat dat helpt.’
Brinkman noemt het ‘heel dom’ dat Roos en Baudet niet samenwerken. Maar de grootste fout van VNL en het Forum voor Democratie is hun brede agenda, zegt hij. Alleen one-issuepartijen maken nog een kans om door te dringen tot de Kamer, meent hij. Zie 50Plus en de Partij voor de Dieren, zie Geert Wilders met zijn strijd tegen de islam. Vandaar dat hij zijn eigen Ondernemerspartij – ook Brinkman is nog in de race voor 2017 – betere kansen toedicht. ‘Ik heb een aantoonbaar groot electoraat.’
marges
De marges zijn klein op rechts, zegt electoraal onderzoeker Peter Kanne van I&O Research. De meeste kiezers zijn sociaal-economisch eerder links, zo peilde hij in de aanloop naar Prinsjesdag. Rechts van de VVD ligt volgens hem weinig ruimte. ‘Er zal vast een kleine kern van heel neoliberale kiezers zijn, maar ik denk dat de VVD die mensen in dit krachtenveld al heel goed bedient. En dat zijn geen electorale krachten die een partij tien zetels gaan opleveren.’
Ook een ‘beschaafd alternatief voor de PVV’ is niet meteen een stemmentrekker. Kanne: ‘Ik denk dat mensen die dat willen, eerder bij het CDA terechtkomen of weer bij de VVD.’
Maar net als Brinkman en Verdonk en de nieuwkomers Roos en Baudet gelooft de onderzoeker dat er zetels kunnen worden veroverd op rechts. ‘De potentie is er. Als je een goede formule hebt, kun je zetels halen, mits je een heel goede leider hebt. Dat moeten we van Jan Roos en Thierry Baudet nog zien.’
Gevoelsmatig acht hij de kansen van VNL wat groter. ‘Bij Roos heb ik gezien dat hij het onder de achterban van de PVV best goed doet. Van Baudet weet ik dat nog niet.’ Ook in zijn peiling staat VNL inmiddels op twee zetels. Het potentieel van het Forum voor Democratie heeft hij nog niet onderzocht. ‘Baudet gaat er prat op dat hij een intellectueel is, daar houden conservatief-rechtse kiezers niet echt van. Maar dit kan ik nog niet met cijfers ondersteunen.’ <