Italië maakt zich op voor een van de meest rechtse regeringen sinds de Tweede Wereldoorlog. Morgen gaan de Italianen naar de stembus en het is zo goed als zeker dat de radicaal rechtse Giorgia Meloni er met de winst vandoor gaat. Haar partij Fratelli d'Italia, met fascistische wortels, staat al een tijd lang bovenaan in de peilingen. Wie is zij en waarom zijn de verkiezingen voor heel Europa belangrijk?
Wie de Italiaanse politiek een beetje volgt, weet: het is theater. Er wordt ruziegemaakt en het is er nooit rustig. Tot Mario Draghi premier werd, de oud-president van de Europese Centrale Bank. Hij beloofde hervormingen, leek Italië op economisch gebied op de rails te krijgen en vormde een 'coalitie van nationale eenheid'. Alle partijen zaten in die coalitie, behalve één: Fratelli d'Italia van Giorgia Meloni.
Juist die oppositierol is belangrijk. Want de regering van Draghi viel en dus komen er morgen nieuwe verkiezingen. "Meloni was de enige die de onenigheid binnen de regering Draghi van buitenaf kon becommentariëren", zegt correspondent Anouk Boone. "Zij heeft daardoor in die periode haar geloofwaardigheid niet verloren. Omdat ze in de oppositie zat, heeft ze niet zoals de anderen verkiezingsbeloftes vergald."
Kwart van de stemmen
Waar Fratelli d'Italia (Broeders van Italië in het Nederlands) bij de vorige verkiezingen slechts 4 procent van de stemmen binnenhaalde, staan ze in de laatste peilingen nu op een kwart van de stemmen.
Als dat scenario uitkomt, krijgt Italië zo goed als zeker premier Giorgia Meloni. Zij zal de eerste vrouwelijke premier zijn die het land ooit heeft gehad. Maar opstaan voor vrouwenrechten? Dat zal waarschijnlijk niet zo snel gebeuren. Meloni is zeer conservatief. Tegen abortus, tegen euthanasie en tegen het homohuwelijk. Wel voor traditionele familiewaarden. In onderstaande video somt ze een aantal van haar standpunten op.
Ze zegt ja tegen onder andere de 'natuurlijke familie' en seksuele identiteit. Maar nee tegen de 'LHBTI-lobby' en genderidentiteit. Andere beroemde woorden zijn: "Ik ben Giorgia. Ik ben vrouw. Ik ben moeder. Ik ben Italiaanse. Ik ben christen en dat pakken ze niet van mij af." De woorden werden zo populair, dat er zelfs een remix van werd gemaakt.
"In beide speeches wil ze laten zien dat ze voor de 'natuurlijke familie' is, oftewel een huwelijk tussen man en vrouw", zegt correspondent Boone. "Ze is niet voor uitbreiding van homorechten, misschien wil ze zelfs sleutelen aan de rechten die er al zijn." Ook is ze tegen genderideologie, waarmee ze bedoelt dat als je als vrouw geboren bent, je vrouw blijft.
"Daarnaast benoemt ze specifiek Italiaanse te zijn. Dat laat haar nationalistische kant zien. Het is Italy first. De Europese Unie heeft ze meermaals belachelijk gemaakt. En ze stelt zich hard op als het gaat om migranten. Ze heeft over een blokkade op zee gesproken, waarbij het leger migrantenbootjes moet tegenhouden."
Partij met fascistisch randje
De standpunten van Meloni klinken misschien niet heel vreemd in de oren. Steeds meer partijen in Europese landen verkondigen ze. Alleen zit rond Meloni’s partij Fratelli d'Italia nog altijd een fascistisch randje. Dat heeft ook te maken met Meloni zelf.
In haar jonge jaren werd ze lid van een neofascistische beweging. En in 1996 zei ze tegen de Franse televisie dat de fascistische Mussolini 'een goed politicus was'. Inmiddels doet ze die periode en uitspraken af als een jeugdzonde.
Toch zijn er binnen Fratelli d'Italia politici die wel eens de Hitlergroet hebben gebracht of openlijk fan waren van de oud-dictator. En de vlam in het logo van de partij verwijst naar het tijdperk van Mussolini.
Zelf ontkent Meloni iets met het fascisme te maken te hebben. Om de rest van Europa gerust te stellen, nam ze in drie talen een video op waarin ze afstand nam van het fascisme. Die gematigde toon is wellicht een verklaring voor haar succes op dit moment. De video is hieronder te zien.
"Eerst was ze nog een kleine oppositiepartij", zegt Boone. "Nu is ze een grote partij en maakt ze kans op het premierschap. De verkiezingen wint ze niet alleen met de radicale stemmer, maar ze moet ook de gematigde mens aan zich binden."
Silvio Berlusconi
Alleen regeren kan Meloni niet. Ze heeft coalitiepartners nodig. Dat worden de rechts-nationalistische Lega van Matteo Salvini en Forza Italia van, hij is er nog altijd bij, de 85-jarige Silvio Berlusconi. Een zeer rechtse coalitie, maar of die stabiel is? De angst bestaat dat dat niet het geval zal zijn en dat maakt deze verkiezingen ook meteen belangrijk voor de rest van Europa.
Want Italië is nog altijd het zorgenkindje van de EU. Zo hebben ze een kwakkelende economie en de op één na hoogste staatsschuld van de eurozone.
Ook leed Italië flink onder de coronapandemie. Het is niet voor niets dat het land het hoogste bedrag uit het coronaherstelfonds krijgt uitgekeerd van alle landen: ruim 200 miljard.
Meer pro-Europees geworden
De vraag is of dat geld goed wordt besteed door iemand die zeer kritisch is op de Europese Unie. Waarschijnlijk wel. "Italië heeft het geld heel erg hard nodig", zegt Boone. "Gedoe met Europa kan Meloni zich niet veroorloven. Italië heeft het moeilijk, met een niet al te sterke economie en de problemen met energie en inflatie. Ondanks haar nationalistische kant, spreekt ze zich de laatste tijd daarom pro-Europeser uit."
Maar om de economie draaiende te houden en het coronageld daadwerkelijk te krijgen, is politieke stabiliteit en rust nodig. Maar de partijen denken niet overal hetzelfde over. Over de rol van Europa zijn er verschillen. En terwijl Meloni veel steun toezegt aan Oekraïne, laat coalitiepartner Salvini zich steeds kritischer uit over de sancties tegen Rusland. De coalitie zal moeten bewijzen dat hun verschillen niet onoverbrugbaar blijken.
Europa kijkt met spanning mee
Europa kijkt met spanning naar wat er de komende tijd in Italië zal gebeuren. De EU zal al rekening houden met premier Meloni. Maar de hamvraag is of zij een stabiele Italiaanse regering kan neerzetten. Eentje die ondanks de soms oerconservatieve ideeën, wel een betrouwbare partner blijkt.
