Hoe is ‘Ter Apel’ mogelijk en waarom laat de overheid dergelijke taferelen toe? Nu de toestanden bij het Aanmeldcentrum Asielzoekers zó volledig uit de hand zijn gelopen, is de vraag gepast of dit alleen maar nalatigheid is en onvermogen. Of een politieke keuze – van Verelendung bedoeld om vooral niet de indruk van een gastvrij of beschaafd land te wekken? Oké, er is personeelstekort en een hoog ziekteverzuim bij het COA, waardoor de achterstanden bij het screenen van asielzoekers oplopen. De aantallen vluchtelingen voor de poort zijn hoger dan verwacht, maar niet hoger dan eerder het geval was. En in andere Europese landen zijn deze aantallen niet ongewoon. Dit land wordt niet overlopen.
Het kabinet heeft erkend dat het sluiten van asielopvang na de piek van 2015 fout was. Inmiddels worden gemeentebesturen opzij geschoven om opvanglocaties aan te schaffen. Er komt een aanmeldcentrum extra. Vrijdag maakte het kabinet bekend twintigduizend woningen voor statushouders te bouwen, de al erkende asielzoekers. Dat zou de wachttijden kunnen verkorten, op termijn. En er waren wat bijstellingen: ruimere beslistermijnen voor de IND, uitstel van gezinshereniging, meer grenstoezicht. Rutte vond het een ‘uitweg’, maar erkende dat het de problemen van ‘Ter Apel’ niet oplost.
Daar bivakkeren al weken asielzoekers, jong, oud, gezinnen, in de open lucht, met alleen geïmproviseerd sanitair. En het Rode Kruis voor medische noodgevallen.
Deze week besloot de internationale hulporganisatie Artsen zonder Grenzen zich te melden. Wat een historisch dieptepunt voor verzorgingsstaat Nederland genoemd kan worden. Ter Apel leek volgens AzG op Lampedusa of Moria, op Lesbos.
/s3/static.nrc.nl/inbeeld/files/2022/08/2508binterapel9.jpg)
Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD, Asiel) is in enkele maanden van een redelijk en nuchter bestuurder veranderd in de ridder van de droevige figuur. Dat werd zichtbaar toen hij toegaf dat AzG in Ter Apel „heel erg” was maar kennelijk ook nodig. Daarom was hij er ook „blij” mee. Blij? Dat AzG kwam doen wat de staatssecretaris niet wilde, niet kon of niet mocht doen? Bij eerdere asielcrises bleek de overheid immers wél in staat om paviljoens te bouwen, legertenten neer te zetten en medische zorg te bieden. In Ter Apel toonde de staat een heel ander gezicht – daar werd de chaos gedoogd, misschien verwelkomd. Nee, géén nummertjes voor de volgorde van binnenkomst. Dus ook geen voorlopige registratie. Nauwelijks verzorging. Wel geïmproviseerd transport naar en van noodopvanglocaties elders in het land.
Dat veroorzaakte extra onzekerheid over wie wanneer ‘aan de beurt’ zou zijn. De sheltertentjes die een ondernemer aan de volhouders verstrekte, moesten verdwijnen. En wel omdat er tentharingen bij vechtpartijen werden gebruikt. Oei, veiligheid! Nee, dan is mensen longontsteking laten krijgen of scabiës heel wat minder erg. Dat in een noodlocatie een baby van drie maanden overleed, was meer dan aangrijpend. Ongeacht de oorzaak is zoiets een catastrofe die niet los van de noodopvang gezien kan worden. Deze groep heeft zeer direct medische zorg nodig en vooral veiligheid. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd adviseerde vlak voor het weekend ‘onmiddellijk ingrijpen’, gezien de gezondheidsrisico’s, waarna het COA meteen vierhonderd asielzoekers evacueerde. Dat is het begin van een adequate aanpak. De staat dient stante pede z’n humanitaire capaciteit voor rampen en conflicten in te zetten. En zo de verdenking weg te nemen dat wegkijken hier beleid is. Dat zou afschuwelijk, cynisch en onmenselijk zijn.