Even pijnlijk als onvermijdelijk dat kabinet nu gemeentebesturen passeert bij asielopvang

Na maanden van dreigen voegt het kabinet nu de daad bij het woord. Voor het eerst wordt een gemeente gedwongen asielzoekers op te vangen. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) heeft Landhotel ’t Elshuys in Albergen, in de Overijsselse gemeente Tubbergen, aangekocht en denkt hier 300 opvangplekken te kunnen realiseren. Omdat het sinds april niet is gelukt een ‘bestuurlijk akkoord’ met de gemeente te sluiten, trekt het Rijk nu de vergunningverlening naar zich toe. Daarmee maakt het zich niet langer afhankelijk van de bereidwilligheid van een gemeente.

Uit de brief waarmee staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) dit dinsdag aan de Tweede Kamer meldde, mede namens minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting, CDA), spreekt toenemende wanhoop. ‘De nood is heel hoog. Zonder maatregelen komen we in oktober duizenden opvangplekken tekort’, staat in de brief, die ook aankondigt dat dit beroep op het omgevingsrecht meer gemeentebesturen te wachten staat. Dit nog afgezien van het wetsvoorstel dat in de maak is, waarmee straks alle 344 Nederlandse gemeenten tot een bijdrage aan de asielopvang kunnen worden gedwongen.

Het kabinet neemt met deze eerste stap twee grote risico’s. Ook wie geen rechtsgeleerde is, kan voorspellen dat vroeg of laat een gemeente naar de rechter zal stappen om de legitimiteit van het ingezette instrument te laten toetsen. ‘Het COA is momenteel bezig met de voorbereidingen van een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor deze locatie’, schrijven de bewindslieden over Tubbergen. Zij gaan die dan zelf toekennen. Dat is met recht, in hun eigen woorden, ‘een uitzonderlijke stap’. Anderzijds weet het kabinet ook dat er een rechtszaak van VluchtelingenWerk boven de markt hangt en dat alles op alles moet worden gezet om het opvangtekort (sinds juni een ‘nationale crisis’) te beteugelen.

Daarmee hangt het tweede heikele punt samen. Het draagvlak voor de opvang van asielzoekers is op veel plaatsen broos. In hechte gemeenschappen als Tubbergen zien veel inwoners niet in waarom zij de oplossing zouden moeten zijn voor de schrijnende taferelen in Ter Apel. Ook ontgaat hun niet dat ten minste eenderde van de asielzoekers nooit een verblijfsstatus zal krijgen, omdat zij na toetsing door de immigratiedienst geen vluchteling blijken te zijn. Niettemin ontslaat dit Nederland niet van de plicht fatsoenlijke opvang te bieden. De stap van het kabinet is misschien ongewenst, maar op dit moment onvermijdelijk.