Het zijn turbulente tijden in de luchtvaart. Lelystad Airport blijft dicht, maar er staan lange rijen op Schiphol, de luchthaven die komende jaren juist moet inkrimpen. Terwijl na de coronacrisis wereldwijd de luchtvaart opkrabbelt, ziet het er voor Nederland somber uit. Wees toch zuinig op onze luchtvaartsector, maant Leon Baten op EW Podium.
Leon Baten (2002) is beleidsadviseur ruimtelijke ordening in de publieke sector. Eerder was hij beleidsmedewerker voor de Tweede Kamerfractie van JA21. Als student European Studies en auteur van het boek Europees Verval (2020) koestert hij een grote interesse in de Europese Unie en in politiek in het algemeen.
EW Podium publiceert opinies van (vooral jonge) schrijvers, die vanuit eigen onderzoek of werkervaring bijdragen aan het debat. De artikelen reflecteren niet noodzakelijkerwijs de opvatting van de redactie.
De Nederlandse luchtvaartsector is jaren gezien als een van de beste ter wereld. KLM, internationaal gezien een van de grootste luchtvaartmaatschappijen, floreerde en wereldwijd kwamen deskundigen op Schiphol kijken hoe wij de innovatieve luchthaven draaiende hielden. Ook de politiek was fan van de sector. Maar de afgelopen jaren is alles omgedraaid. In de eerste maanden van de coronacrisis kwam de sector volledig stil te liggen en stonden tientallen vliegtuigen in rijen geparkeerd op de landingsbanen bij Schiphol.
Maar de luchtvaartindustrie overleefde en schoot vanaf vorig jaar zomer weer uit de grond. Waarom is de sector dan toch in verval? Onder leiding van VVD-minister Mark Harbers heeft het kabinet eind juni besloten om Schiphol in te krimpen met 12 procent vanaf volgend jaar, dat zijn 60.000 vluchten op jaarbasis. Bovendien wordt de vliegtaks verdriedubbeld, met als gevolg dat vliegtickets veel duurder worden. Hoe kan het toch dat VVD-Kamerlid Daniel Koerhuis in elk luchtvaartdebat roept om meer ‘vliegen, vliegen, vliegen’, terwijl zijn eigen minister eerder ‘minder, minder, minder’ roept. Hoe heeft de voormalige luchtvaartpartij VVD het zover laten komen dat zij nu zelfs de hele sector de nek om wil draaien?
De gevolgen voor BV Nederland
Hoe erg is inkrimping eigenlijk? In de hele luchtvaartdiscussie gaat het weinig over de economische waarde van de sector. We kunnen het wel hebben over stikstof en uitstoot, maar uiteindelijk moet er toch geld in het laatje komen. BV Nederland draait tenslotte op Schiphol als mainport. Het aantal directe en indirecte banen dat Schiphol oplevert, ligt rond de 300.000. De directe toegevoegde waarde van Schiphol wordt geschat op 9 miljard euro en als het totale vestigingsklimaat wordt meegerekend is dat 27 miljard euro. Dat is 4 procent van het totale bruto nationaal product.
Lees ook dit EW Podium-stuk van Stijn de Vreede
Mayday voor Schiphol: staat moet ingrijpen bij falende luchthaven
Wat zijn de directe gevolgen van inkrimping? De luchtvaartsector zit strak in elkaar, denk aan broodjesleveranciers, schoonmakers, piloten en stewardessen. Als je vluchten uit dit netwerk haalt, vallen er klappen in de volledige toelevering. Het gaat daarbij niet om een paar duizend banen, maar zoals gezegd om een enorme sector van zo’n 300.000 banen.
Een krimp van Schiphol zorgt ook voor een krimpende luchtvrachtsector. Zonder luchtvracht kan een bloemist in Aalsmeer wel inpakken. Hoe wil je verse bloemen uit Aalsmeer in China krijgen voordat ze verwelkt zijn? Per boot duurt de reis 30 dagen, per vrachtwagen 15 dagen en per vliegtuig 11 uur. De exporterende bloemensector is volledig afhankelijk van een groot en goed bereikbaar Schiphol.
Mondiale significantie van luchthavens is groot
Uiteindelijk draait het niet alleen maar om geld, het gaat er ook om hoe Nederland op de kaart staat. Het land is niet meer interessant voor multinationals om zich er te vestigen als er geen directe vluchten meer beschikbaar zijn, zonder Schiphol had zakendistrict Zuidas in Amsterdam er nooit zo uitgezien als nu. De huidige kabinetsplannen dreigen grote schade aan te richten. Ongeveer 56 procent van de vluchten op Schiphol wordt uitgevoerd door een KLM-vliegtuig, met partnermaatschappijen erbij gaat dit percentage zelfs richting de 80. Als KLM moet afstappen van het hub-model, waarbij Schiphol wordt gebruikt als overstaplocatie binnen het netwerk, kunnen KLM en partners zonder tussenstop nog op maximaal vijf internationale bestemmingen vliegen, terwijl dat er nu zeventig zijn.
Lees ook dit commentaar van Eric Vrijsen: Kostbare krimp van Schiphol
Ook moeten we de relevantie van de regionale luchthavens niet vergeten. Google vestigt zich in Groningen door de bereikbaarheid via Groningen Airport Eelde, Brainport Eindhoven is afhankelijk van de aanwezigheid van Eindhoven Airport en Chemelot heeft Maastricht Aachen Airport nodig om buitenlandse bedrijven op het terrein te behouden. Zonder deze luchthavens was Nederland pas echt afhankelijk van de Randstad. Voor de spreiding van economische waarde en werkgelegenheid over het land zijn de regionale luchthavens van essentieel belang.
Nu of nooit: juist na coronacrisis heeft bedrijfsleven een boost nodig
We staan op een keerpunt in de luchtvaartdiscussie, eenmaal vluchten afschalen betekent dat ze nooit meer terugkomen. Wanneer laten de coalitiepartijen eindelijk eens hun tanden zien en gaan zij anders stemmen dan de wensen van de bewindspersonen? De VVD-fractie staat, als we Koerhuis moeten geloven, niet achter de plannen van minister Harbers. Laat dat dan ook de komende maanden zien! Nu is het aan de politiek om de luchtvaartsector te verdedigen, de sector zelf doet al zijn uiterste best.
We onderschatten duidelijk het verlies dat we als land zullen lijden door een krimpende luchtvaartsector. Duizenden banen staan op het spel, net als de Nederlandse positie op het mondiale toneel. Juist na de coronacrisis heeft het Nederlandse bedrijfsleven een boost nodig, door te krimpen raken we het bedrijfsleven alleen maar.
Kortom: Nederland, wees zuinig op de luchtvaartsector!