Direct naar artikelinhoud
Interview

Oscarwinnaar Barry Jenkins: De zwarte film is herboren

Barry Jenkins

Regisseur Barry Jenkins verfilmde met ‘Moonlight’ een verhaal dat over zijn eigen jeugd lijkt te gaan en won daarmee de Oscar voor Beste Film. In januari interviewde Trouw-redacteur Belinda van de Graaf de regisseur. “Het verhaal komt grotendeels overeen met mijn eigen verhaal”

"Het voelt als een droom die waarheid is geworden", vertelt Barry Jenkins (37). De regisseur van ‘Moonlight’ is, in de week voor het interview plaatsvindt, genomineerd voor acht Oscars, waaronder die voor beste film, regie en scenario. Zijn baanbrekende coming of age-film over een zwarte, homoseksuele jongen in Miami is daarmee de belangrijkste concurrent van ‘La La Land’, de Hollywood-musical van Damien Chazelle die met veertien nominaties de ranglijst aanvoert.

Het gaat in beide gevallen om sterke films van jonge regisseurs, maar de insteek is totaal anders. ‘La La Land’ biedt escapistisch entertainment van de bovenste plank. ‘Moonlight’ excelleert als een intens drama over de black experience, over hoe het is om arm, zwart en homoseksueel te zijn in Amerika.

Moonlight’ excelleert als een intens drama over de black experience, over hoe het is om arm, zwart en homoseksueel te zijn in Amerika.

“Het verhaal komt grotendeels overeen met mijn eigen verhaal”, aldus Jenkins, die afgelopen week als een nieuwbakken Hollywood-celebrity werd ontvangen op het Filmfestival van Rotterdam. “Ik ben alleen niet homoseksueel. Dat is het enige verschil tussen mij en Tarell Alvin McCraney, de schrijver van het toneelstuk ‘In Moonlight Black Boys Look Blue’, waarop de film is gebaseerd.

Wat trok u precies aan in McCraney’s toneelstuk?

“Allereerst het verhaal van de moeder, het personage dat in de film gespeeld wordt door Naomie Harris die - helemaal verdiend - voor haar optreden een Oscarnominatie heeft gekregen. De manier waarop McCraney in zijn stuk de moeder beschreef, was voor mij een openbaring. Ik ben namelijk op precies dezelfde manier opgevoed, door een alleenstaande, crack- en cocaïneverslaafde moeder. En in precies dezelfde buurt: een arme, zwarte wijk in Miami (Florida). Ik had zelf nog nooit over die ervaring geschreven, en toen ik het toneelstuk enkele jaren terug onder ogen kreeg, was mijn eerste reactie: hoe kan die man dat allemaal weten over mij? Het las als mijn eigen verhaal.”

In de film volgt u een opgroeiend jongetje in een compleet zwarte wereld, of moet ik ‘Afro-Amerikaans milieu’ zeggen?

“Nee, zwarte wereld is helemaal to the point. Als je het over segregatie hebt: officieel bestaat dat niet meer in Amerika. Daar zijn nu allemaal wetten voor. Ondertussen heb je in Miami een buurt waar alleen maar zwarte mensen wonen. Een paar blokken verderop wonen alleen maar Joden. Weer een paar blokken verder alleen maar Cubanen. Het is een soort zelf-segregatie, het heeft iets informeels, tegelijkertijd worden die scheidslijnen wel degelijk in stand gehouden door bepaalde beleidsmaatregelen. Het is geen toestand waar de film expliciete uitspraken over doet, maar voor de goede verstaander zit het commentaar er wel in, impliciet.”

Ondertussen heb je in Miami een buurt waar alleen maar zwarte mensen wonen. Een paar blokken verderop wonen alleen maar Joden

U groeide op in de wijk die in de film te zien is?

“Ja, ik woonde in een zwarte wijk en ging naar een zwarte school. De film beschrijft heel precies mijn eigen ervaring. Ik ben opgegroeid in de Verenigde Staten, zonder in mijn jeugd enig contact te hebben gehad met blanke mensen.”

Mag ik vragen hoe u het aantreden van Trump hebt ervaren?

“Ik heb mixed feelings, vooral ten aanzien van zijn campagneslogan ‘Make America Great Again’. Het is complex, want die slogan impliceert het Amerika van het verleden, en in het verleden waren er dingen die ik als zwarte man niet kon doen, en die mijn hoofdpersoon, een homoseksuele zwarte man, niet kon doen. En dan heb ik het over gewone, legale zaken.”

Hoe kijkt u tegen de erfenis van Obama aan?

“Hij is vooral een spirituele en emotionele inspirator geweest. Ik denk dat het geen toeval is dat we in Amerika een renaissance van de zwarte film beleven. Er is dit jaar een recordaantal zwarte filmmakers genomineerd voor een Oscar. Enerzijds heeft dat te maken met de controverse die vorig jaar ontstond, nadat voor de tweede keer op rij alleen blanke acteurs waren genomineerd. Op de sociale media werd onder de hashtag #OscarsSoWhite het belang van meer diversiteit aangekaart. De Academy of Motion Picture Arts and Sciences heeft daarop haar beleid aangepast, en meer gekleurde mensen uitgenodigd om te stemmen.

Zwarte filmmakers zijn aan het werk gegaan nadat een gracieuze, intelligente en decente zwarte man het symbool van de natie werd, en daarmee een inspirator.

“Aan de andere kant duurt het drie tot vier jaar om een film te maken. Zwarte filmmakers die nu in verschillende categorieën zijn genomineerd, zijn al veel langer bezig dan de laatste Oscar-editie. Ze zijn aan het werk gegaan nadat een gracieuze, intelligente en decente zwarte man het symbool van de natie werd, en daarmee een inspirator. Voor mij in ieder geval wel. Het is bitter dat we nu een compleet andere richting op drijven, niet met de blik op de toekomst maar op het verleden.”

Chiron, het jongetje in uw film, zoekt naar een voorbeeld, een vaderfiguur.

“Ja, precies. Juan, gespeeld door Mahershala Ali - tot mijn grote geluk ook genomineerd voor een Oscar - is dan wel geen perfect voorbeeld, maar dat maakt het alleen maar beter. Toen ik opgroeide had ik bepaalde idolen, zoals Martin Luther King. Hij was voor mij een soort heilige die niets fout kon doen, iemand die regenbogen ademde. Maar op het moment dat ik ‘Selma’ zag, over de burgerrechtenmars die King in 1965 in het zuiden van de VS leidde, zag ik ook een mens, iemand die ondanks bepaalde gebreken geweldig was. Die onvolkomenheden maakten hem toegankelijk, en hetzelfde geldt voor Juan, de vaderfiguur in ‘Moonlight’.”

Volgens mij is het de eerste keer dat we een zwarte, homoseksuele jongen in de bios zien?

“In de experimentele cinema heb je wel filmmakers die homoseksualiteit in de zwarte gemeenschap hebben belicht, zoals de Afro-Amerikaanse regisseur Marlon Riggs. En op televisie hebben we natuurlijk Omar uit de HBO-serie ‘The Wire’. Ik durf niet voor de hele filmgeschiedenis te spreken, maar als je het over Hollywood hebt, over de mainstream, dan denk ik dat het inderdaad de eerste keer is. Dat wil zeggen: ‘Moonlight’ is als onafhankelijke film opgezet, maar op het moment dat de productiemaatschappij van Brad Pitt zich erover ontfermde, werd de film wel onderdeel van het Hollywood-establishment.

Bij het maken van de film ben ik me wel altijd bewust geweest van de onalledaagsheid van het karakter

“Bij het maken van de film ben ik me wel altijd bewust geweest van de onalledaagsheid van het karakter. Ik voelde daarom ook een grote verantwoordelijkheid om het goed te doen, om de fragiliteit van de jongen te waarborgen. En als er iemand is bij wie ik de kunst heb afgekeken dan is het wel de Franse regisseuse Claire Denis, mijn favoriete filmmaker. Haar verhalen zijn zo delicaat en teder.”

Samenwerking met Brad Pitt, een Golden Globe en nu acht Oscarnominaties, het is u niet altijd zo voor de wind gegaan.

“Ja, mijn eerste speelfilm ‘Medicine for Melancholy’ werd acht jaar geleden redelijk goed ontvangen, maar op de een of andere manier kwam ik daarna niet aan de bak. Ik ben wel altijd blijven schrijven. Om aan de kost te komen, werkte ik als timmerman en wat al niet meer. Ik ben altijd arm geweest, kon me daarom redden met weinig middelen. De ommekeer kwam in 2013. Ik had het script van ‘Moonlight’ net geschreven, toen ik op het filmfestival van Telluride de wereldpremière van Steve McQueens ‘Twelve Years a Slave’ presenteerde. In Telluride trof ik ook Brad Pitt, die McQueens film had geproduceerd. Van het een kwam het ander. Drie jaar na ‘Twelve Years a Slave’ ging ‘Moonlight’ op hetzelfde festival in première.”