Burgerinitiatieven speeltje van hoger opgeleiden

Burgerinitiatieven en andere nieuwe politieke participatievormen worden voornamelijk benut door hoger opgeleiden. Door de gebrekkige representativiteit is het risico groot dat de wensen van meerderheden te veel buiten beschouwing blijven.

Dat stellen Josje den Ridder en Paul Dekker van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in Democratie Dichterbij, een op basis van het Lokaal Kiezersonderzoek 2016 samengesteld rapport. Dat onderzoek werd gehouden op initiatief van de Stichting Kiezersonderzoek Nederland (SKON) en het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Weinig burgers

Eén van de conclusies van Den Ridder en Dekker is dat de betrokkenheid van de meeste burgers bij de lokale politiek zich voornamelijk beperkt tot de verkiezingen. ‘Nieuwe participatievormen, zoals burgerpanels, trekken slechts weinig burgers’, aldus de onderzoekers. ‘Hoewel de opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen sinds de jaren negentig is gedaald, blijft stemmen de populairste vorm van lokale politieke participatie: 54 procent ging in 2014 naar de stembus. Aan een of meer van 11 andere participatiemogelijkheden in de gemeente nam in de afgelopen vijf jaar slechts 19 procent deel.’

Lager opgeleiden

Zoals uit eerder onderzoek al bleek, zijn hoger opgeleiden politiek veel actiever dan lager opgeleiden. Mensen die een wetenschappelijke studie hebben gevolgd blijken zelfs ruim dubbel zo actief als mensen die alleen vmbo-opleiding hebben genoten. Van de hoger opgeleiden neemt 17 procent bijvoorbeeld wel eens een deel aan een actiegroep of een burgerinitiatief. Bij lager opgeleiden blijft die zogeheten activistische houding beperkt tot 7 procent.

Tekenen petitie

Als mensen andere lokale politieke activiteiten worden voorgelegd met de vraag welke ze daarvan de afgelopen vijf jaar hebben gebruikt, geeft slechts 19 procent aan iets te hebben gedaan. De meest ondernomen lokale politieke activiteiten zijn het tekenen van een petitie (gedaan door 6 procent), het contact leggen met een gemeenteraadslid of ambtenaar (5 procent) of het bezoeken van een inspraakavond (4 procent).

Een meerderheid van de kiezers wil wel een grotere invloed van burgers via directere democratie – gekozen burgemeester, lokale referenda – en vaker meepraten over beleid. Maar een meerderheid vindt dat ook als burgers meepraten de gemeenteraad uiteindelijk moet beslissen.