Hoe kan het aantal besmettingen dalen met de superbesmettelijke Britse variant in opkomst?

De Britse variant van Sars-Cov-2 rukt zo snel op dat die nu al goed is voor twee derde van het aantal besmettingen, schat het RIVM. En we weten dat die variant veel besmettelijker is dan de oude. Als een dreiging hangt aan de Britse variant de R-waarde 1,28; het is die reproductiefactor die vertelt hoeveel nieuwe besmettingen een drager van deze variant zal veroorzaken. De reproductie van de oude variant ligt inmiddels ruim onder 1, wat betekent dat die ziekteverwekker op zijn retour is.

Als de nieuwe variant werkelijk zo snel oprukt als het RIVM zegt en nog steeds zo besmettelijk is, dan zou je een flinke stijging van het aantal besmettingen verwachten. Daar waarschuwen het RIVM en het Outbreak Management Team (OMT) ook voor, maar wat we te zien krijgen, zijn dalende cijfers: in de afgelopen week werden 28.628 positieve testuitslagen gemeld, 20 procent minder dan de week ervoor. Hoe is dat te rijmen?

Minder testen

Een deel van de verklaring is de terugval in testen. Het aantal mensen dat zich laat testen, daalde afgelopen week met meer dan 20 procent. Dat kan komen door twijfels over het lot van persoonsgegevens bij de GGD, door een afgebrande teststraat of doordat mensen met milde klachten het belang van testen niet zien, maar die daling is substantieel. Zij is te zien in de diagrammen van de RIVM-cijfers, waar ook te zien valt dat het percentage positieve uitslagen op het totaal aantal testen ongeveer gelijk blijft: iets meer dan 11 procent.

De teststraat geeft toch al een onderschatting van het aantal besmettingen. Wordt er minder getest, dan kan die onderschatting nog groter worden.

Een ander deel van de verklaring ligt in een tijdsverschil. De gemelde reproductiefactoren van de virusvarianten dateren van half januari – het kost tijd die te meten – terwijl het aantal nieuw gemelde besmettingen dateert van afgelopen week. Die kun je niet direct aan elkaar koppelen, benadrukt een woordvoerder van het RIVM, want je kijkt op twee verschillende momenten naar het verloop van de epidemie.

We zitten in feite te kijken naar drie bewegingen tegelijk, zegt Frits Rosendaal, hoogleraar epidemiologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC): “Besmettingen met de oude variant gaan naar beneden, besmettingen met de Britse variant nemen toe en ondertussen daalt het aantal mensen dat zich laat testen”.

De nieuwe variant heeft nu de overhand

In de diverse berekeningen en schattingen had het oude virus tot voor kort de overhand, maar dat is nu omgeslagen in het voordeel van de Britse variant, zegt Rosendaal. Het RIVM berekende voor 15 januari een algehele reproductiefactor van 0,97. Die factor is een combinatie van de hoge factor van de Britse variant (1,28) en de lage van de oude (0,86). Omdat die oude toen nog het meeste gewicht in de schaal legde, bleven ze samen onder 1; de epidemie op zijn retour, zeg maar. 

Belangrijkste oorzaak: de maatregelen van de tweede lockdown. Die hebben geholpen. De extra maatregelen die een week geleden werden genomen, de avondklok met name, zijn in nog geen enkel cijfer terug te vinden, maar ook die zullen wat helpen. 

We mogen er echter van uitgaan dat door de opmars van de Britse variant de situatie is veranderd en de totale reproductiefactor inmiddels boven de 1 ligt; de epidemie zwelt weer aan. 

Of dat onvermijdelijk leidt tot een derde golf, waar het kabinet op lijkt te rekenen, is niet zeker. Het effect van de recentste maatregelen moet nog duidelijk worden, zegt Rosendaal. Het zal afhangen van het gedrag van mensen. De Britse variant werd in zijn ‘geboorteplaats’ Londen met een strikte lockdown in vrij korte tijd teruggedrukt naar een reproductiefactor van 0,6 – wat maar laat zien dat een nieuwe golf ook hier geen wet is.

Lees ook:

De basisscholen gaan nu open, maar voor hoelang? 

De Britse variant kan spelbreker zijn