Wie had ooit kunnen denken dat er anno 2021 weer dertien wolven in ons land zouden vertoeven?
Een paar weken geleden legde een wildcamera die door vrijwilligers van de Zoogdiervereniging op de Veluwe was neergezet, meerdere wolven vast. Maar liefst acht wolven trokken voor de camera langs. De prachtige beelden vertellen een toch wel onverwachts succesverhaal: dat van de wolf die in 2015 na meer dan 150 jaar afwezigheid terugkeerde in ons land en inmiddels floreert.
Verrassing
“Dit is echt heel verrassend,” zo bevestigt ook Maurice La Haye, als bioloog werkzaam bij de Zoogdiervereniging. “Als je mij twintig jaar geleden verteld had dat er rond deze tijd wolven in Nederland zouden rondlopen, had ik je niet geloofd. En nu zien we zelfs dat ze zich hier voortplanten.”
Want de acht wolven die op de Veluwe zijn vastgelegd, vormen een wolvengezin, bestaande uit een vader, moeder, vier welpen die in 2020 zijn geboren en twee jonge wolven die een jaar eerder het levenslicht zagen. En dit zijn nog niet eens de enige wolven die momenteel in Nederland vertoeven. Een ander jong dat tot deze familie behoort, heeft het gezin al verlaten en heeft zich met een partner op de zuidelijke Veluwe gevestigd. Ondertussen leeft er ook op de Midden-Veluwe nog een wolvin, ten zuiden van Eindhoven nog een mannelijke wolf en mogelijk nog een mannelijke wolf in Noord-Nederland. Dat brengt de teller op dertien. “Het is echt heel snel gegaan,” concludeert La Haye.
Vrijwilligers van de Zoogdiervereniging Hans Hasper en Raya Strikwerda maakten deze beelden van het wolvengezin op de Veluwe.
Momentum
Tot 2015 kwamen in ons land namelijk geen wolven meer voor. De dieren werden in de achttiende en negentiende eeuw zo intensief vervolgd dat ze zo rond 1870 uit Nederland verdwenen. In diezelfde tijd legden ook de laatste wolven in België en Duitsland het loodje. Jarenlang hielden de dichtstbijzijnde wolven zich diep in Oost-Europa en de gebergtes van Italië en Spanje op. Maar in de twintigste eeuw keert het tij. Een aantal gebeurtenissen speelt de wolf in de kaart, zo vertelt La Haye. Zo spraken alle Europese landen in 1982 af om de wolf (en vele andere soorten) te beschermen. “De stroperij werd zo aan banden gelegd.” Ondertussen veranderde ook het West-Europese landschap. “Het landgebruik werd anders: er werd minder landbouw bedreven en meer ruimte gemaakt voor de natuur. West-Europa lag zo als het ware klaar om de wolf welkom te heten.” Er was echter één probleem: het IJzeren Gordijn weerhield de snelgroeiende Oost-Europese wolvenpopulaties ervan om naar het westen te trekken. Maar ook die laatste barrière viel in 1989 weg. “En op dat moment hebben de wolven echt de wind onder de vleugels gekregen.” In 2000 duikt de eerste wolf weer in Duitsland op. En vijftien jaar later wordt er ook in ons land een – uit Duitsland afkomstige – wolf gespot.
Leefgebied
Die eerste wolf zwerft slechts kort in ons land rond. Maar in de jaren die volgen, weten steeds meer wolven Nederland te vinden en inmiddels hebben twaalf à dertien wolven zich hier gevestigd. Elf daarvan leven op de Veluwe. En eentje is nabij Eindhoven te vinden en mogelijk zit er dan nog een wolf in Noord-Nederland. Waar de eerste jaren nog onduidelijk was hoe prettig de wolf zich in ons land voelde, staat inmiddels wel vast dat deze het hier prima doet en ook niet meer weggaat. Sterker nog: afgaand op wat we de laatste jaren hebben zien gebeuren, is het zeer aannemelijk dat hun aantallen nog verder zullen toenemen.
Het roept de vraag op in welke gebieden we de wolf in de nabije toekomst precies aan kunnen gaan treffen. La Haye vertelt dat ons land nog genoeg gebieden kent waar nog geen wolven voorkomen, maar die wel aan de eisen van wolven voldoen. Het gaat dan heel concreet om gebieden die naast rust en ruimte ook voldoende voedsel – van reeën tot muizen en van ratten tot zwijnen – herbergen. “Denk aan De Groote Peel of misschien zelfs duingebieden. Aan de kust is het misschien wat te druk voor de wolf, maar in waterwin- en rustgebieden in de duinen zou het best wel kunnen.” En ook de Biesbosch kan zomaar een plek zijn waar wolven het prettig toeven vinden. “Wij kijken echt nergens meer van op. De wolf heeft ons al zo verbaasd met zijn aanpassingsvermogen.”
Schapenhouders
Maar niet alleen de wolf moet zich aanpassen. Ook de agrarische sector staat met de komst van de wolf voor een uitdaging. “Het gaat dan met name om schapenhouders,” vertelt La Haye. Want hoewel wolven een voorkeur hebben voor wilde prooidieren, willen zwervende wolven zich ook nog weleens te goed doen aan schapen. Schapenhouders, zeker die in de nabijheid van een wolventerritorium werken, zien zich dan ook genoodzaakt om extra beschermende maatregelen te nemen. En dat is even slikken. “Want dat kost extra tijd, extra mankracht en extra geld.” Maar er is geen weg terug meer. “De wolf is er nu eenmaal.” De grote uitdaging is dan ook om manieren te vinden waarop veehouders en wolven naast elkaar kunnen bestaan. Maar dat is niet alleen een taak voor veehouders. Ook natuurorganisaties en de overheid hebben daarin een rol te spelen, zo benadrukt La Haye. “We moeten allemaal aan de bak. Wij wilden de wolf terug, dan moeten we ook samen manieren vinden om met wolven samen te leven.”
Goudjakhals
De wolf is overigens niet het enige zoogdier dat aan een comeback werkt. “De goudjakhals, het kleine broertje van de wolf, gaat vanuit Zuid-Europa zijn intrede doen,” stelt La Haye. “Die staat echt al aan de deur.” Ook ziet La Haye kansen voor de Europese nerts. “Die is door de Amerikaanse nerts weggeconcurreerd, maar nu de nertsenfokkerijen verboden zijn, kan deze misschien wel weer opnieuw geïntroduceerd worden.” Daarnaast verwachten deskundigen dat ook klimaatverandering zal resulteren in de nodige verschuivingen in diersoorten. “Maar de balans voor de toekomst blijft negatief uitvallen,” denkt La Haye. Want terwijl de wat grotere zoogdieren zich in bescherming en aandacht mogen verheugen, verdwijnen de kleinere soorten onder invloed van afnemende insectenaantallen en andere uitdagingen (zoals de stikstofcrisis) met stille trom.
En zo blijft er dus nog genoeg werk aan de winkel voor overheden en natuurorganisaties. Dat zij het verschil kunnen maken, staat vast. Daarvan getuigen de acht wolven die begin dit jaar voor de camera’s van de Zoogdiervereniging flaneerden, op onnavolgbare wijze. Zij zijn terug. En in principe voorgoed. “We hebben bewezen dat we grote roofdieren zoals de wolf kunnen uitroeien, maar zolang we goede regelgeving hebben en de wolven beschermen, blijven ze.”
