Direct naar artikelinhoud

Nederland wacht een lange winter in een strengere lockdown: ‘Variant is niet onder controle’

Nederland wacht een lange winter in een strengere lockdown. Onder druk van een derde golf broedt het kabinet op heftige ingrepen zoals een avondklok of extra bezoekrestricties. 

en
Nederland wacht een lange winter in een strengere lockdown: ‘Variant is niet onder controle’
Beeld ANP

Veel opties heeft de regering niet meer: een avondklok is mogelijk, verdere bezoekbeperkingen (één gast thuis in plaats van twee) zijn een optie, reisrestricties liggen nog op tafel. Maar veel maatregelen liggen politiek gevoelig, overleg met oppositiepartijen loopt nog. Dinsdagavond komen de burgemeesters en voorzitters van Veiligheidsregio’s bijeen, ingewijden gaan uit van een persconferentie woensdag waarin nieuwe maatregelen worden aangekondigd. 

Kabinet en Kamer willen daarbij niet over één nacht ijs gaan. “Een avondklok is een zeer zwaar middel, voordat je dat gaat doen, moet je heel goed afwegen wat verstandig is,” zei CDA-minister Wopke Hoekstra maandagochtend na afloop van crisisberaad op het ministerie van Algemene Zaken.

Inbreuk op sociale bewegingsruimte

De ingrepen betekenen opnieuw een flinke inbreuk op de sociale bewegingsruimte, maar zijn ook controversieel omdat lang niet alle bestaande maatregelen – thuiswerken, coronaquarantaine, beperking van het internationalevliegverkeer – nageleefd of volledig benut worden. Nu coalitiepartij D66 zich nog altijd tegenstander van een straatverbod in de avond en nacht toont, polst het kabinet ook bij oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP of die wel kunnen leven met een avondklok. Maar ook die partijen willen eerst weten of het echt werkt en of er geen minder ingrijpende alternatieven zijn. 

Prognoses van het RIVM over de verwachte effecten zijn daarbij cruciaal: helpt het wel bij het afremmen van het coronavirus als iedereen  ’s avonds verplicht binnen moet zitten, of is het schieten met een kanon op een mug? Die beslissende RIVM-modellen komen deze week, eerder wetenschappelijk onderzoek suggereert dat een strikte ‘blijf thuis, ontvang geen bezoek’-regel de reproductiewaarde van het virus met 10 tot 15 procent kan verlagen.

Extra actie nodig

Behalve over de avondklok en aanscherping van thuisbezoekregels is binnen het Outbreak Management Team (OMT) ook gesproken over het beperken van het aantal kilometers dat men mag reizen buiten de eigen woonplaats. Bij de praktische uitvoering van die maatregel zijn handhaving en naleving cruciaal voor de effectiviteit, en daar wringt de schoen. ‘Achter de voordeur’ komt de overheid niet en wordt er niet gecontroleerd, bewaking van provincie- of gemeentegrenzen lijkt ook uitgesloten: “Sluit je hier een snelweg af, zoals wel eens in ons overleg is gesuggereerd, dan heb je al snel problemen met cruciale dingen als de voedselvoorziening,” zegt een OMT-lid.

Daarom kan de avondklok – een starttijd zou nog niet vastliggen, 20.00 uur ’s avonds werd in eerdere concepten genoemd – beschouwd worden als een bezoekverbod ‘light’, maar tijdens het Tweede Kamerdebat vorige week bleek opnieuw dat er nog weinig draagvlak voor is. Ook burgemeesters blijven kritisch.

En dat terwijl extra actie echt hard nodig is, vinden de deskundigen van het OMT. In een alarmerend advies waarschuwen de epidemiologen en virologen voor een derde golf in maart en een piekbelasting van ziekenhuizen in april. Boosdoener is de zo gevreesde Britse mutant van het coronavirus, die zich inmiddels ook vrij stevig heeft gevestigd in Nederland. Op dit moment heeft naar schatting een op de tien coronapatiënten de nieuwe variant onder de leden, in februari kan dat volgens grove schattingen oplopen tot boven de 50 procent, met vervolgens een hausse aan ziekenhuisopnames in maart en april. 

‘De verspreiding van de VK-variant lijkt niet onder controle en kan op termijn (vanaf april) voor verdere druk op de ziekenhuizen zorgen,’ schrijft OMT-voorzitter Jaap van Dissel. De beruchte reproductiewaarde van de mutant zou ongeveer dertig procent hoger liggen dan de R-waarde van de oude variant.

Tot de lente

De ontnuchterende boodschap van Van Dissel en diens collega’s is dus: met die venijnige en snelle mutant en (hoewel dalend) nog altijd grote aantallen dagelijkse infecties en ziekenhuisopnames zijn extra maatregelen nodig en kan het wel tot de lente duren – of tot genoeg mensen ingeënt zijn – voordat het slot van het land kan.

Al met al reden voor minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) om gisteren opnieuw te benadrukken dat ‘alle opties’ op tafel liggen: “Er zijn geen taboes.”

Onderwijs open per 8 februari

Basisscholen en kinderopvangcentra blijven dicht tot 8 februari, maar niet omdat de jeugd extra gevaar loopt vanwege de de Britse variant van het covidvirus, zo meldt het OMT. Brits onderzoek toont voorlopig aan dat kinderen vergelijkbaar geraakt worden door de mutant, en niet heftiger, zoals eerder vermoed: “Ook uit de laatste gegevens blijkt dat de kinderen milder ziek worden,” zei Van Dissel vorige week al. Wel is het nog de vraag of de jeugd deze nieuwe variant vergelijkbaar vaak doorgeeft aan volwassenen.

Het lopende grote bevolkingsonderzoek in de gemeente Lansingerland moet daar duidelijkheid over geven.

Als kinderen – net als bij het ‘oude virus’ – ook bij de Britse mutant een beperkte rol spelen bij de verspreiding, dan wil het kabinet het basisonderwijs en de kinderopvangcentra op 8 februari openen. Dat wordt uiterlijk 2 februari besloten.

Het kabinet vraagt werkgevers intussen ‘met klem’ rekening te houden met de situatie waarbij werk en zorg en onderwijs thuis gecombineerd moeten worden. Een eventueel betaald coronaverlof, zoals bijvoorbeeld GroenLinks bepleit, wordt deze week ‘met sociale partners’ verder verkend. “Het kabinet is bereid daar financieel aan bij te dragen.”