Nationalisten krijgen alle ruimte op televisie

‘Als je alsmaar de problemen blijft herhalen, zie je niet de voorbeelden waar het goed gaat,’ zegt SCP-directeur Kim Putters in Nieuwsuur. Hij antwoordt op de vraag of de media ook een rol spelen in het scheve beeld dat velen hebben van Nederland: eigenlijk gaat het goed, maar veel mensen denken dat de eindtijd voor de deur staat.

Putters’ woorden gelden zeker voor de nieuwstelevisie van gisteravond. Die begon positief: schrijver en ex-politicus Jan Terlouw (85), die in november zoveel had losgemaakt met zijn touwtje-uit-brievenbus-preek, keerde terug bij De Wereld Draait Door (NPO 1) om een manifest te presenteren. Hij had tien jongerenorganisaties van linkse en rechtse politieke partijen samen gekregen rond een pleidooi voor klimaatmaatregelen.

Lees ook: Jan Terlouw en het touwtje uit de brievenbus

Daarna werd het steeds grauwer op tv. Vooral door de documentaire Uit Europa (NPO 2). De driedelige reeks is een soort tegenpool van Made in Europe. Die laatste serie gaat over de schone kunsten als positieve, bindende kracht in Europa. Uit Europa toont de nationalistische bewegingen die overal opkomen. Ze willen dat hun eigen land weer de sterke natie-staat van weleer wordt, dat de Europese Unie wordt opgeblazen, en dat de grenzen dichtgaan voor migranten. Ze drijven Europa uit elkaar, maar doordat ze zo op elkaar lijken, vormen ze ook een duistere kracht die Europa bindt.

Een Zweedse automonteur vindt dat vluchtelingen de Zweedse cultuur verpesten. Als voorbeeld van ‘bedreigd’ cultuurgoed zien we het lichtfeest Lucia, rond een blond meisje met een krans van brandende kaarsen op haar hoofd. In Engeland volgen we een 92-jarige oorlogsheld die actie voerde voor de Brexit en een rondje vliegt in zijn oude vliegtuig. Verder zien we een Hongaarse spijshuishouder zijn rundermaagschotel serveren, en een Dortmunds raadslid folderen voor Alternative für Deutschland (AfD). Overal is het bewolkt.

De portretten worden gelardeerd met bespiegelingen van Europese denkers, die het allemaal opnemen voor de nationalisten. (Eentje is trouwens de Duitse ‘Psychiater des Vaderlands’ - lijkt me een hell of a job.) We moeten begrip hebben voor de nationalisten, zeggen de denkers, want hun klachten zijn legitiem. Je moet ze vooral niet de mond snoeren en ze wegzetten als nazi’s.

Maar wordt hen wel de mond gesnoerd? Ze zijn de hele tijd op televisie. En juist doordat de pers het verwijt krijgt bevooroordeeld te zijn, worden ze weinig tegengesproken. Ook niet in Uit Europa. Over de voor- en nadelen van de EU valt te praten. Maar dat migranten hier de macht overnemen, dat valt toch eenvoudig te weerleggen.

Waar revolutionair nationalisme toe kan leiden, laat The Settlers (NPO 2) zien. Deze lange documentaire van Israëlische regisseur Sjimon Dotan toont de geschiedenis van de Joodse kolonisten in de door Israël bezette gebieden, met de nadruk op de fanatieke pioniers van Goesj Emoeniem (‘Blok der Getrouwen’). Dotan betoogt dat de aanwezigheid van de inmiddels 600.000 kolonisten de vrede in de weg zit en leidt tot apartheid.

Dotan gebruikt bijzonder archiefmateriaal uit de jaren zestig en zeventig van de jonge, zingende pioniers. Het ziet er zo vrolijk uit, maar ze dragen wel allemaal een geweer. Ook interviewt hij de kopstukken van weleer. Ze hebben wilde baarden en ze hebben nergens spijt van; ook niet van hun terroristische aanslagen. Grote verschil met het Europees nationalisme: dit zijn allochtonen die autochtonen verdrukken.

Mediaredacteur Wilfred Takken vervangt deze week Hans Beerekamp.