Positie Donald Trump wankelt na afhaken van Republikeinse steunpilaren
De positie van Donald Trump in het gevecht rond zijn impeachment en afzetting raakte dinsdagavond ernstig verzwakt, nadat de Republikeinse leider in de Senaat zijn handen van hem af trok.
Mitch McConnell vertelde mensen uit zijn omgeving dat Trumps rol bij de inval in het Capitool, op 6 januari door zijn aanhangers, impeachment verdient. Het afzetten van de president zou volgens hem bovendien de Republikeinse partij kunnen helpen, zich uit zijn greep los te maken. Zijn opmerkingen lekten al gauw uit via de New York Times en werden bevestigd door andere belangrijke media.
Het harde oordeel van McConnell maakt de kans groter dat Trump niet alleen wordt veroordeeld in het Huis van Afgevaardigden, dat deze woensdag al over impeachment stemt, maar ook in de Senaat.
Het is nog onduidelijk of McConnell zal willen meewerken aan een spoedbehandeling daar. Trumps termijn eindigt op 20 januari om 12 uur ‘s middags, wanneer Joe Biden de eed zal afleggen. Dat gebeurt op dezelfde plek voor het Capitool waar woensdag fanatieke Trump-aanhangers de aanval inzetten en het gebouw wisten binnen te dringen. Ze onderbraken daarmee de zitting van het Congres Bidens verkiezingsoverwinning werd bevestigd.
Lees ook: Vijf vragen over impeachment: Over precies een week is Joe Biden de nieuwe president van Amerika. Wat voor week wordt het voor Donald Trump?
Trump wordt verweten dat hij zijn aanhangers daartoe aanspoorde, in een toespraak kort daarvoor tijdens de ‘Save America’ demonstratie, waarin hij beweerde dat de verkiezing van Biden op fraude berust, en in vele klachten over die verkiezing in de weken daaraan voorafgaand. Bij het geweld vielen vijf doden, waaronder een politieman.
Een andere belangrijk Republikeins Congreslid, Liz Cheney, de op twee na hoogste in het fractiebestuur, zei dinsdag dat ze woensdag voor impeachment zal stemmen. “We weten genoeg”, zei ze. “De president van de Verenigde Staten riep een menigte op, verzamelde die en ontstak het vuur van deze aanval. Alles wat daarna gebeurde, was zijn schuld. Niets van dat alles zou gebeurd zijn zonder de president.”
In totaal zouden er zo’n twintig Republikeinse afgevaardigden mee willen stemmen met de Democratische meerderheid. Na woensdag zou dan het woord aan de Senaat zijn.
Motie van afkeuring
De Democraten willen Trump zo snel mogelijk zijn macht ontnemen, ook al heeft hij nog maar een week te gaan in het Witte Huis. De snelste manier daarvoor is het onbekwaam verklaren van de president, door de vice-president en het kabinet. Het Huis van Afgevaardigden nam dinsdagavond een motie aan die Pence daartoe opriep, maar hij liet nog voor de stemming in een brief weten dat hij dat niet zal doen.
Tot nu toe kreeg Trump vanuit zijn eigen partij meer of minder geestdriftige steun. Een flink aantal leden van het Huis van Afgevaardigden hamert nog steeds op vermeende onregelmatigheden bij de verkiezingen. Anderen, zoals de Republikeinse fractieleider Kevin McCarthy, geven toe dat de rol van de president bij de inval in het Capitool niet fraai was, maar vinden impeachment zinloos zo kort voordat de termijn van de president eindigt, of waarschuwen voor nog meer politieke verdeeldheid in het land.
McCarthy heeft de Democraten voorgesteld om in plaats van een impeachment-verklaring een motie van afkeuring tegen Trump aan te nemen, waar dan ook veel Republikeinen voor zouden stemmen. Maar daar namen de Democraten geen genoegen mee. Daarna is McCarthy volgens de New York Times begonnen in zijn fractie te peilen of hij misschien moest inzetten op een vrijwillig vertrek van de president.
Ommezwaai
Het is nog niet duidelijk wat de ommezwaai van McConnell betekent voor de snelheid waarmee de Senaat de impeachment van Trump zal afhandelen. Dat gebeurt in de vorm van een proces, waarin leden van het Huis van Afgevaardigden als aanklagers optreden, advocaten de president verdedigen en de voorzitter van het Hooggerechtshof de zittingen leidt. Bij Trumps eerste impeachment, begin vorig jaar, duurde het drie weken.
Tot nu toe zag het er naar uit, dat de Senaat de aanklacht pas na het vertrek van Trump en het aantreden van Biden zou kunnen behandelen. Dat zou de ‘rechtszaak’ niet overbodig maken, want de Senaat kan Trump als straf verbieden om nog hoge regeringsfuncties te bekleden. Na de machtsoverdracht kan ex-president Donald Trump kan bijvoorbeeld een verbod krijgen om ooit weer president te worden. Mogelijk kost een veroordeling door de Senaat hem ook het gratis kantoor dat de staat aan ex-presidenten ter beschikking stelt, inclusief personeel, een pensioen van ruim 200.000 dollar per jaar en een reisvergoeding van maximaal een miljoen dollar per jaar.
Maar het zou ook betekenen dat president Biden tijdens zijn eerste weken nauwelijks zaken kan doen met de Senaat, omdat die zich dan nog bezig moet houden met Trump. Alleen al daarom zou McConnells Democratische collega Schumer het graag sneller zien gaan. Vanwege de hindernis die zo’n proces voor Biden zou betekenen, en het gevaar dat het volgens hem oplevert als Trump nog een week president mag blijven.
McConnell wilde tot nu toe niet meewerken aan een flitsprocedure in de komende dagen. Maar als hij inderdaad een voorstander is geworden van impeachment, ligt dat misschien anders. Naast de Democraten zijn er nog 17 Republikeinse stemmen nodig voor de vereiste tweederde meerderheid. Tot nu toe heeft maar een handvol Republikeinen zich uitgesproken voor afzetting van Trump. Nu McConnell laat merken dat hij er wel voor voelt, worden dat er mogelijk meer.
En de achterban dan?
Maar eerder nog dan door hun fractieleiding laten senatoren en afgevaardigden zich leiden door hun achterban, de meest toegewijde partijgenoten in hun district of staat die op komen dagen in de voorverkiezingen. Een Republikeinse afgevaardigde vertelde – anoniem – aan website Politico dat hij dacht bij thuiskomst na de tragedie in Washington wel met sympathie te zullen worden verwelkomd. Maar hij schrok van de pro-Trump reacties, zei hij. Die kwamen neer op: “Denk je dat het Congres het nu eindelijk begrepen heeft?”
De afgelopen jaren had ook Mitch McConnell daar rekening mee te houden. Daarnaast bouwde hij een effectieve samenwerking op met Trump. De machtige president en de senator met een Republikeinse meerderheid achter zich konden elkaar regelmatig helpen. Onder leiding van McConnell sprak de Senaat Trump vrij na zijn eerste impeachment. En Trump droeg het legioen aan conservatieve rechters voor dat McConnell als zijn belangrijkste erfenis ziet.
Na 20 januari is dat voor McConnell allemaal anders. Als leider van een Republikeinse minderheidsfractie onder een Democratische president is zijn macht opeens een stuk geslonken. Hij is 78 jaar oud en de kiezers van Kentucky hebben hem net voor zes jaar herkozen. Hij kan het zich permitteren om te doen wat hij goed vindt voor de Republikeinse partij op lange termijn, of zijn kiezers het nu leuk vinden of niet.
En dat heeft zijn weerslag op de positie van Donald Trump. Die is daarmee opeens een stuk meer gaan lijken op die van Richard Nixon in Vanwege de Watergate-affaire – het in de doofpot stoppen van een spionage-actie tegen de Democratische partij – had het Huis van Afgevaardigden een impeachment-aanklacht in voorbereiding. Nadat een afgevaardigde en een senator Nixon waren komen vertellen dat de steun voor hem in beide huizen van het Congres was afgebrokkeld, trad hij af.