Waarom De Jonge weinig goed kan doen en Rutte nergens last van heeft
Samen maken ze dinsdag bekend of de lockdown wordt verlengd. Maar terwijl premier Ruttes gezag nauwelijks is aangetast, heeft minister Hugo de Jonge het moeilijk.
Er gaat bijna geen dag voorbij of minister Hugo de Jonge van volksgezondheid ligt onder vuur. Weinig van wat hij de laatste tijd organiseert om het coronavirus te bestrijden, lijkt nog goed te gaan. Start de vaccinatiecampagne dan eindelijk? Vlak erna krijgt de minister het alweer om de oren, omdat sommige vaccins later blijken te arriveren dan hij in de Tweede Kamer meldde.
Is er voor de afwisseling eens goed nieuws, dan krijgt niet de minister de lof, maar anderen. Het bron- en contactonderzoek in het land draait op volle toeren. De GGD’en weten inmiddels meer dan 35 procent van de (bekende) besmettingen direct op te sporen. Dat is drie keer zoveel als in het najaar. “Een groot compliment aan de harde werkers van de GGD’en”, prees PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher lovend. De PvdA heeft nog zo weinig vertrouwen in de bijdrage van de minister aan deze prestatie dat Asscher diens naam niet meer noemt.
Het is dun ijs geworden, waar de CDA-coronaminister op staat. Het laatste coronadebat in de Tweede Kamer kwam De Jonge ternauwernood door. Hij moest politiek gestut worden door premier Rutte. De verwijten kwamen het luidst uit de oppositie, maar ook uit eigen coalitiegelederen kreeg De Jonge kritiek. Het is een teken van zijn politieke kwetsbaarheid. De Jonge moest diep door het stof over de trage start van de vaccinaties. Hij erkende fouten en gaf toe dat hij ‘niet wendbaar genoeg’ is geweest.
Groot contrast
Het contrast is groot, tussen premier Rutte en minister De Jonge, in hoe zij ervoor staan na tien maanden coronacrisis. Ruttes gezag is nauwelijks aangetast. Politiek kwam de premier eigenlijk alleen even in het nauw toen in de zomer de discussie speelde over het dragen van mondkapjes in winkels en openbare gebouwen. Hij moest ter plekke in de Tweede Kamer een draai maken: mondkapjes werden de norm. Maar daar bleef het bij. Zelfs de hoge besmettingscijfers in Nederland, vergeleken met andere Europese landen, brengen de premier niet in de politieke gevarenzone. Het wordt hem niet aangerekend, blijkt ook uit peilingen.
De premier lijkt politiek behendiger om te gaan met de valkuilen van het coronacrisismanagement. Toen het kabinet voor kerst een lockdown aankondigde, zat Rutte presidentieel in het torentje. Coronaminister Hugo de Jonge mocht op televisie de vragen beantwoorden, zoals over de sluiting van scholen. Hij was eerlijk over hoe het kabinet had zitten redeneren: “Scholen dicht, dat helpt ouders zich beter te houden aan: werk zoveel mogelijk thuis”. Ouders boos, werkgeversorganisatie VNO boos. Hun toorn daalde neer op de minister, niet op het hele kabinet, of de premier.
Valkuilen voor De Jonge zijn er te over: bijna alle ingewikkelde projecten vallen onder zijn takenpakket. Van het testen, een app tot mondkapjes voor de zorg, een spoedwet, een routekaart, een coronadashboard, vaccins, en bron- en contactonderzoek. Telkens verliep de start van al die projecten moeizaam, met veel kritiek in de Tweede Kamer, ook bij de eigen coalitie. Zowel in het zomerreces als het kerstreces moest De Jonge terugkomen na politieke onrust. “Als je veel verantwoordelijkheid neemt ben je vatbaar voor veel kritiek”, verdedigde hij zichzelf vorige week in de Tweede Kamer. Hij houdt vol: “Ik vind dat ik de juiste man op de juiste plek ben”. Over de coronaspoedwet bood hij al excuses aan; dat was slordig werk geweest. “We hadden meer tijd moeten nemen”.
Harde beloftes, met enige bravoure
De Jonges persoonlijke valkuil is dat hij graag harde beloftes doet, met enige bravoure. Dat was al zijn politieke stijl vóór corona. De zorg in de verpleeghuizen zou pas beter zijn als ‘oma het kan merken’, sprak hij toen. De personeelstekorten in de zorg zouden terug naar ‘nul of vlak daarbij’. De Jonge is nooit zuinig in het noemen van meetbare doelen, in cijfers het liefst. “Ik wil praktische oplossingen vinden voor de zorgen van gewone mensen”, omschreef hij zijn missie tegen deze krant, in zijn eerste jaar als minister.
Zo ging het ook bij de start van de vaccinaties. Hij kwam in de problemen door het noemen van een concrete startdatum: 4 januari. Het werd toch weer later, 8 januari, terwijl Nederland al het laatste land in Europa is. “Het woord ‘beloven’ heb ik nooit gebruikt”, was zijn verdediging. Wat niet meehielp was zijn mediastrategie. Rond kerst gaf hij tientallen persoonlijke interviews, aan de keukentafel, fietsend door Rotterdam, pianospelend, YouTube-filmpjes makend met bekende influencers. Het wekte de indruk dat hij tijd over had. SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen was verbijsterd dat de minister ook nog vrolijke kerstliedjes had staan zingen bij Beau en All you Need is Love, zei ze in de Tweede Kamer.
Van vóór corona dateert ook De Jonges stijl om veel verantwoordelijkheid bij de organisaties in de zorg zelf te leggen. Zo is de zorg in Nederland georganiseerd. Toen er in de corona-epidemie mondkapjes voor het personeel moesten komen, of teststraten, of ic-capaciteit, bleef dat de werkwijze, zij het met meer gas erop. Het doet denken aan hoe hij eerder met ‘actieplannen’ kwam voor de zorg. In juni vond hij zelf al dat hij tegen grenzen aanliep. “Je wilt die regie hebben”, zei hij toen. “Dat merk je nu op alle fronten. Ik wil dat het landelijk mogelijk is om in te grijpen en bij te sturen.” Maar die landelijke regie kwam er niet.
In buurlanden krijgen de coronaministers ook kritiek, maar minder dan hun Nederlandse collega De Jonge. Terwijl daar ook van alles misging. In België waren er tekorten aan mondkapjes en konden de ic’s de stroom patiënten niet meer aan. Politiek gezien is vooral het verschil met Duitsland interessant. Zorgminister Jens Spahn is er daar wel bekend, maar hij is niet degene die het stuur in handen heeft in de coronacrisis. Dat is bondskanselier Merkel zelf. Het is een andere rolverdeling dan in Nederland.
Premier Rutte zoekt zo’n sturende rol niet. Hij laat ook in crisistijd veel verantwoordelijkheid bij de vakministers. Dat geeft CDA-minister Hugo de Jonge veel zichtbaarheid. Maar hij staat ook het meeste in de wind.
Lees ook:
Rutte springt voor De Jonge in de bres, maar krijgt zelf ook harde verwijten van de Kamer
Premier Rutte en coronaminister Hugo de Jonge gingen in de Tweede Kamer diep door het stof voor de trage start van de vaccinaties in Nederland.
Minder marktwerking in de zorg, wil het kabinet
Het zorgstelsel moet op de schop, vindt het kabinet. Met minder marktwerking, meer regie van de overheid en minder prijsprikkels. Het plan is een eerste schets, bedoeld voor ná de verkiezingen.