Kan E-Health de huidige zorg vervangen?

Wie zichzelf als moderne arts, gezondheidswetenschapper of bewindspersoon tegenwoordig een beetje serieus wil nemen en innovatie hoog in het vaandel heeft, moet met regelmaat de term 'E-Health' laten vallen. Minister Edith Schippers van Volksgezondheid en staatssecretaris Martin van Rijn zijn zelfs zo enthousiast dat ze stellen dat E-Health ervoor zal zorgen dat binnen een paar jaar de parkeerplaatsen bij alle grote Nederlandse ziekenhuizen leeg zijn, en dat banken geen leningen meer hoeven te verschaffen aan ziekenhuizen.

Met 95 miljoen Google-hits en vijftig verschillende definities is dit buzz-woord in de zorg een ruimomvattend begrip. Voor de leken: E-Health (Electronic-Health) is een verzamelnaam van elektronische processen en digitalisering rond de zorg.

Als voorzitter van de Europese Unie organiseerde Nederland een paar maanden geleden met veel politieke steun een E-Health-week. Het was het grootste congres over E-Health ooit in Europa. Alle grote kanonnen in technologie en zorg spraken vol verwachting over de ontwikkelingen. Volgens onze innovatie-aanvoerder Neelie Kroes staat Nederland in de top-5 van Europa op het gebied van E-Health. Op basis van welke onderzoeken en graadmeters dat wordt bepaald, is niet helemaal duidelijk. Maar aangezien Nederland hoog scoort in de ranglijsten van internetpenetratie, innovatie en zorgkosten kan dit als een redelijk veilige uitspraak worden gezien.

Zo'n top-5 notering is leuk, maar laten we deze nieuwe tak van sport eens goed onder de loep houden. Want zoals vaker bij een hype zit er ook een hoop onzin tussen. Zo levert van de 165.000 medische apps die inmiddels beschikbaar zijn (en in totaal bijna twee miljard keer gedownload zijn) het grootste gedeelte geen relevante bijdrage aan de gezondheidszorg.

Digitale kwakzalverij

Sterker, er zijn inmiddels al meerdere 'medische apps' met dwang van internet afgehaald. Een voorbeeld hiervan is de AcneApp, die meer dan twaalfduizend keer was verkocht en die zonder enig wetenschappelijk onderzoek verkondigde dat het licht van je mobiele telefoon de acne kon laten verdwijnen. Deze app was trouwens niet opgezet door een malafide spambolwerk of gesjeesde bedrijfskunde studenten, maar door een praktiserende dermatoloog uit de Verenigde Staten. Zoals recent weer bleek met de alternatieve kankerkliniek in Duitsland snakken patiënten in hun wanhoop soms naar medische oplossingen die niet gefundeerd zijn. Dit gebeurt offline én online. James Madara, de voorzitter van de grootste artsenorganisatie in de Verenigde Staten, ziet E-Health dan ook als de moderne equivalent van 'snake oil', oftewel digitale kwakzalverij.

Op het moment is E-Health nog een soort wilde westen waar iedereen een aantrekkelijke medische app of gadget kan aanbieden zonder enige vorm van bewijs of studie. De medische wetenschap en autoriteiten zijn dan ook naarstig op zoek naar onderzoeksmethoden die de vele E-Health toepassingen op hun effect en waarde kunnen schatten.

Grote toekomst

Het is goed dat minister Schippers, in tegenstelling tot haar collega Rutte, een toekomstvisie heeft en deze ook deelt. Maar haar opmerkingen over E-Health tonen weinig realiteitszin en brengen het huidige systeem in diskrediet. E-Health heeft een grote toekomst en ik buzz graag met de minister mee, maar ik denk dat zij luchtkastelen bouwt door te stellen dat over een paar jaar alles anders is en de trend van groeiende zorg in de ziekenhuizen stopt of zelfs vermindert. En als banken op basis van haar uitspraken hun leningen heroverwegen, heeft ze bij het departement van Volksgezondheid voor een groter probleem gezorgd.

Daarbij leiden innovaties als E-Health niet altijd tot minder zorgkosten in ziekenhuizen. Als bijvoorbeeld meer mensen via een app erachter komen dat ze een hartritmestoornis hebben, is de kans aanwezig dat ze meer specifieke vragen hebben. Dit leidt tot drukkere poli's bij de cardiologen, die vervolgens misschien meer pacemakers moeten inbrengen bij deze nieuwe patiënten. Deze spreekuren en operaties gebeuren voorlopig nog steeds in stenen ziekenhuizen en niet in digitale clouds.

De vraag is óf, en op welke manier, E-Health de huidige zorg kan vervangen door hogere kwaliteit en minder kosten. Niet alleen voor nieuwsgierige patiënten, maar ook voor bejaarde digibeten en laaggeletterden die vaak veel zorg nodig hebben. Hiervoor is het belangrijk eerst goed onderzoek te doen naar de weerbarstige praktijk van E-Health, en te kijken hoe het aansluit bij de huidige zorg zonder deze direct af te serveren.

Zeker zolang diezelfde 'innovatieve' minister tegelijkertijd strikte preventie van roken of ongezonde voeding als betutteling ziet met groeiende gezondheidsproblemen als gevolg, zullen de parkeerplaatsen bij ziekenhuizen nog wel even gevuld blijven, en leningen voor ziekenhuizen nodig zijn om adequate zorg in het komende decennium te kunnen leveren.

^{Steven van de Vijver is huisarts en verbonden aan Amsterdam Health & Technology Institute.}