Partijleiders Alexander Pechtold (D66) en Sybrand Buma (CDA) vertrokken tijdens de rit uit Den Haag. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff heeft aangekondigd na deze regeerperiode te vertrekken. Is fractievoorzitter van een coalitiepartij zo'n lastige baan?
Heerma: "Het houdt je van de straat."
Wat is het grootste verschil met een 'gewoon' Kamerlidmaatschap?
Heerma: "De hoeveelheid rotzooi. Het leuke aan het 'gewoon' Kamerlid zijn, is dat je je kunt storten op je eigen portefeuille. Als fractievoorzitter ben je verantwoordelijk voor alles, maar vooral als het niet opgelost wordt."
"We zitten in een zwaar gepolitiseerd landschap en in een coalitie met vier partijen die onderling heel erg van elkaar verschillen. Dan heb je gewoon veel overleg en veel begrip voor elkaar nodig om de problemen op te lossen."
Segers: "Alles wat ingewikkeld en shit is, komt bij ons terecht. Dat kan van het kabinet en van de fractie zijn. Bij ontploffende appgroepjes van Kamerleden kijken ze naar ons. Zo van: fiks het maar."
Heerma: "Bij wielrennen heeft een getelefoneerde demarrage meer kans van slagen dan wanneer je alleen begint. Dat geldt voor de politiek ook. Je kunt met elkaar van mening verschillen, maar echt overdonderen, echt totaal verrassen, daar krijg je problemen van."
Segers: "Dan gaat het mis."
Heerma: "Je moet goed blijven overleggen."
Segers: "Alles tot de coronacrisis en alles daarbuiten ligt bij het coalitieoverleg. Het klimaatakkoord, stikstof. Hoe ingewikkeld ook. Dat je al steggelend en onderhandelend naar een oplossing gaat, is ook het mooie."
Heerma: "Soms moet je ergens aandacht voor vragen om iets op de agenda te krijgen, maar wil je tot een oplossing komen met meerdere partijen, dan moet je ook compromissen kunnen sluiten. Als de een A wil en de ander B, dan kom je meestal niet op A of B uit."
"Er is in deze coalitie heel veel gedoe geweest maar we hebben ook zware, taaie compromissen weten te sluiten."
Segers: "Tijdens de formatie hebben we steeds Balkenende IV (CDA, PvdA en ChristenUnie 2007-2010, red.) als referentiepunt gehad. Daar was het gevoel: als ik dit niet mag, dan mag jij dat niet. Dat eindigde in een houdgreep waar heel weinig meer uit kwam."
Heerma: "Als je kijkt naar zo’n formatie, dan heb je altijd teleurstellingen. Voor ons is dat het leenstelsel. Maar ik ben ook trots dat we op de arbeidsmarkt echt iets hebben veranderd. Dat was zo’n gepolariseerd debat. De werkgevers en werknemers kwamen er ook niet uit."
De afspraken over migratie moesten jullie vanwege de actualiteit openbreken. Dat lijkt me voor de ChristenUnie geen onderwerp om een compromis over te sluiten.
Segers: "In de Tweede Kamer is nu eenmaal een rechtse meerderheid. Mensen mogen mij op een compromis aanspreken. Maar ik ben ook verantwoordelijk voor wat er gebeurt als ik níet mee doe."
"Aan het begin van deze kabinetsperiode had ik een gesprek met oud-minister Jeroen Dijsselbloem. De PvdA was verschrikkelijk afgestraft voor het regeren met de VVD. Ook dat was een referentiepunt voor het CDA, D66 en ons."
"Het beeld dat van Diederik Samsom (PvdA-partijleider in het vorige kabinet, red.) is blijven hangen, is dat hij op de avond van de verkiezingsuitslag een telefoontje van Mark Rutte kreeg die zei: 'Kom gezellig bij ons feestvieren.' Met het CDA en D66 hebben we grappend tegen elkaar gezegd: 'Wij willen geen Samsom zijn.'"
"Toen ik aan Dijsselbloem vroeg wat zijn lessen waren, zei hij dat ze te veel achter de schermen hebben geknokt voor hun standpunten. Soms moet je dat publiekelijk doen. Er moeten verschillen zichtbaar zijn. Dat was geen beleid, maar soms gebeurt dat, zoals bij het kinderpardon."
Ik moest bij de fractie mensen echt uit de kroonluchters halen.
Wat voor karaktereigenschappen vraagt het om in deze coalitie te zitten?
Heerma: "Als je alleen maar bezig bent met: what's in it for me? Dan kun je niets afspreken. Wat ik in de formatie heb geleerd is goed luisteren."
Segers: "Onze verhouding met D66 over medisch-ethische kwesties is de meest ingewikkelde. Ik had een onaangename aanvaring met Pechtold gehad in een eerder stadium. We hadden een paar ellendige sessies waarin het stroef liep, er was wantrouwen."
"Carola (Schouten, Segers' medeonderhandelaar in de formatie, red.) en ik zijn op een gegeven moment zelfs weggelopen tijdens de gesprekken, al heeft niemand dat toen gezien. Ik hoefde maar iets te zeggen of Pechtold kwam met een sneer, dat was andersom ook zo."
"Halbe Zijlstra (VVD-fractievoorzitter en medeonderhandelaar van Rutte, red.) zei op een gegeven moment: 'Vertrouwen jullie elkaar?' Toen hebben we met zijn vieren bij elkaar in de tuin van een D66-medewerker gezeten. We waren er nog niet uit, maar de harnassen waren uit, het bitse was weg."
Dat bitse was tussen u en Pechtold?
Segers: "Ja. Carola en Wouter (Koolmees, Pechtolds medeonderhandelaar, red.) kennen elkaar langer en zijn meer compromisgericht."
Heerma: "Je zit niet in de politiek om debatwedstrijdjes te winnen. Dus als de kans langskomt om Nederland beter te maken, dan zijn er maar weinig politici die zeggen: geef mijn portie maar aan Fikkie. Vertrouwen is belangrijk. Toen het AD tijdens de formatie vertrouwelijke stukken in handen had…"
Segers: "Dat was een ramp."
Heerma: "Men vroeg zich af: hoe veilig kunnen we hier onderhandelen? Soms moet je door een diep dal gaan."
Informateur Gerrit Zalm typeerde dat destijds als een bedrijfsongeval. Er zou per ongeluk ergens informatie achtergelaten zijn.
Segers: "Dat weten we nog steeds niet. Er is op een gegeven moment een mail gestuurd naar de onderhandelaars van Rutte I (VVD, CDA en PVV, red.). Die is dus ook bij Geert Wilders en Maxime Verhagen terechtgekomen. Ik weet niet of dat het was, of dat het een masterplan van iemand was."
"Maar het vertrouwen was heel pril. In één keer werd de pleister ervan afgetrokken en lag die wond weer open. Ik dacht: potverdorie, ze naaien ons toch!"
"Ik moest bij de fractie mensen echt uit de kroonluchters halen. Dat was een heel bewogen dag."
Jullie hebben de afgelopen maanden stevig uitgehaald naar Rutte en de VVD. Meneer Heerma, u zei bijvoorbeeld: 'Rutte is niet de man voor de toekomst.'
Heerma: "Dat ging over geen visie hebben, zoals Rutte dat zelf vaak zegt. Kijk naar het rapport over de kinderopvangtoeslagaffaire. Je hebt dan visie nodig op waar je naartoe wil met dit land. Je kunt dat niet een beetje managen. Dat staat los van mijn kritiek op het liberalisme. Dat heb ik al veel langer."
Segers: "De komende periode moeten we een omslag maken. Klaas Dijkhoff had wat kritiek op sommige aspecten van het liberalisme, maar het blijft bij een moreel appel in de trant van: werkgever, doe eens aardig. Daarmee ben je er niet. Ons systeem zorgt voor kloven. Er is geen eerlijke welvaartsverdeling."
Liberale partijen willen alleen de randjes van de uitwassen aanpakken.
Heerma: "De liberale partijen willen alleen de randjes van de uitwassen aanpakken, terwijl het echt gaat om een ander mensbeeld."
"Sinds eind jaren negentig toen het marktdenken steeds populairder werd, zijn er fundamenteel verkeerde keuzes gemaakt. Die werken in vrijwel alles door. Een overheid die burgers als potentiële fraudeurs ziet is daar een onderdeel van."
Waar gaat de campagne wat jullie betreft over?
Segers: "Over hoe Nederland er na corona uitziet. Dat wordt wat ons betreft niet hetzelfde als daarvoor. Neem de arbeidsmarkt. De zzp'ers waren degenen die als eerste de prijs betaalden, zij zijn onzeker en kwetsbaar. Daar moet de overheid meer beschermen."
Heerma: "Corona maakt duidelijker wat er mis is. Als een leraar of politieman geen huis kan kopen in Amsterdam, dan valt een stad en een samenleving uit elkaar. Het verschil tussen winnaars en verliezers is te groot geworden."
NUjij: Uitgelichte reacties