De economische achtbaan van 2020: de grootste crisis ooit, of valt het toch mee?

Daar staan we dan. In de grootste crisis ooit, volgens sommige economen. Loop naar buiten – of liever: kijk uit het raam – en je ziet het. Lege cafés en restaurants, geen files, bijna lege bussen, geen evenementen. En wat een rust rond Zwanenburg en Halfweg: zijn dat vogeltjes die we daar horen?

De grootste crisis ooit? Of niet? De economie leek wel een achtbaan: met een lockdown en ongekende krimp (8,5 procent) in de lente; met meer bewegingsvrijheid, bedrijvigheid en sterke groei (7,8 procent) in de zomer; met daarna een tweede lockdown, deze keer niet van kabinetswege voorzien van het bijvoeglijk naamwoord ‘intelligent’. 

In die achtbaan zitten we nog steeds, al lijkt het eind van de rit in zicht. Nog een half jaartje vaccinprikken en dan is het voorbij – of bijna voorbij. Daar wachten we dan op. Met het duizelige gevoel dat bij een achtbaanrit hoort. Want een beetje duizelig word je wel van zo’n jaar. Waar staan we?

Beurskoersen en faillissementen

Neem de beurskoersen. Tussen eind februari en half maart daalden ze op de Amsterdamse beurs met gemiddeld 34,5 procent. Een daling die groter was dan tijdens de financiële crisis van elf jaar geleden. Een daling die paste bij een crisis van formaat. Maar na 18 maart begonnen de koersen te stijgen. Inmiddels staan ze gemiddeld genomen zelfs iets hoger dan voor de coronacrisis. Zo’n 250.000 mensen begonnen dit jaar met beleggen. De meesten hebben een prachtjaar achter de rug. 

Neem de faillissementen. Er gingen minder bedrijven failliet dan in 2019. Neem de werkloosheid. Flexwerkers en tijdelijke arbeidskrachten merkten wat het betekent om tot de ‘flexibele schil’ te horen: dan vlieg je er bij tegenwind uit. In augustus waren er 150.000 werklozen meer dan in maart. Een stijging die past bij een crisis van formaat. Maar eind november waren er 48.000 werklozen minder dan in augustus. Zelfs in lockdownmaand november daalde de werkloosheid. Ongeveer 4 procent van de beroepsbevolking is nu werkloos. In eerdere crises lag dat percentage veel hoger.

Overheidssteun

Natuurlijk, de overheid sprong bij, en hoe. Alleen al van maart tot en met september gaf minister Hoekstra van financiën 36 miljard euro meer uit dan er bij hem binnenkwam. Dat zal hij in januari niet voorzien hebben. In die maanden ging er 20 miljard euro naar steunmaatregelen voor bedrijven en zelfstandigen, en kregen duizenden bedrijven uitstel van belastingbetaling. 

Nederland lag aan het rijksinfuus en in het buitenland was dat niet anders. En dan waren er de centrale banken nog, die voor astronomische bedragen leningen opkochten en zo banken de mogelijkheid gaven om zelf meer uit te lenen. Op de pof de crisis door, in de rug gesteund door de Europese Centrale Bank, en met de wetenschap dat banken schokbestendiger waren dan tijdens de vorige crisis.

Kan dat goed gaan? Economen denken daar verschillend over. Sommigen kijken huiverig naar die schuldenberg: op de pof leven, dat kan nooit goed aflopen. Anderen hebben er minder moeite mee. Het kostte Nederland geen moeite om dit jaar de benodigde miljarden te lenen. Ook landen die veel dieper in de schulden zitten dan Nederland lukte dat. Daarbij komt nog dat de rente, mede door de ingrepen van de centrale banken, uitzonderlijk laag was. Nederland sloot zelfs leningen af met een negatieve rente: schulden maken en daar ook nog aan verdienen. Om duizelig van te worden.

Op weg naar het einde

Hoe nu verder? Hoe ruimhartig de overheid ook is, ze dekt niet alle kosten van bedrijven-en-zelfstandigen-met-problemen. Het kan haast niet anders of het aantal werklozen en faillissementen zal stijgen. Bedrijven zijn huiverig met investeren, ondernemers en consumenten zijn vrij pessimistisch over de toekomst. Dat belooft weinig goeds: dat de crisis verdiept, terwijl het coronavirus op de terugtocht is.

Maar misschien valt het mee. Het laatste steunprogramma loopt tot de zomer van 2021. Dan is er een kans dat de coronacrisis voorbij is. Veel hangt af van de consumenten. In crisistijd zijn burgers altijd zuinig. Dat bleek ook in 2020. Maar gespaard werd er volop, al leverde dat nauwelijks iets op. Tot en met november steeg het bedrag op alle Nederlandse spaarrekeningen tezamen met 20 miljard euro. Er ligt dus nog wat geld om uit te geven.

En nu we het daar toch over hebben: er staat op die spaarrekeningen 390 miljard euro, 100 miljard meer dan tien jaar geleden. Ondanks de krimp van dit jaar is de Nederlandse economie nog net zo groot als in 2015. Toen waren we ook niet arm. Supermarkten, slijters, speciaalzaken, bouwmarkten, webshops en pakketbezorgers merkten dat. Zij hadden het razend druk. 

Maar voor alle mensen achter de cafés, restaurants, nachtclubs, discotheken, casino’s, bioscopen, reisbureaus, musea, festivals, stadions, openbaarvervoerbedrijven, luchtvaartmaatschappijen en luchthavens is dat allemaal niet meer dan een macro-economische wijsheid, of een schrale troost.

Lees ook:

Zelfs het CBS is verbaasd: de werkloosheid is in november fors gedaald

Het lijkt vreemd, maar toch is het zo. Hoewel sinds half oktober veel etablissementen en uitgaansgelegenheden (deels) zijn gesloten, is de werkloosheid in november flink gedaald. 

Onze economie krijgt een enorme ram, en ook de vooruitzichten zijn ‘inktzwart’

De Nederlandse economie beleeft in juli en augustus een lichte omslag. Maar de coronacrisis hakt er diep in en is nog niet voorbij.