Buma gelooft dat het CDA de grootste kan worden op 15 maart

Wanneer Sybrand van Haersma Buma voor het laatst een boze burger gesproken heeft? Het blijft even stil aan de andere kant van tafel. „Bij de kapper, afgelopen zaterdag.” En dan met een lach: „Ik had wel een voordeel, want het ging over Mark Rutte die zijn beloftes niet nakomt. Of ik wilde uitleggen waarom je dan wél op het CDA moet stemmen. Wat ik toen maar heb gedaan.”

Waar andere lijsttrekkers graag en veel praten over hun contacten met de kiezer, zie je bij Buma altijd een zekere terughoudendheid. Hij vindt het „niet fair” om te vertellen over „een privé-gesprek”.

Het past helemaal in de manier waarop hij zichzelf in deze campagne presenteert: analytisch, gereserveerd en met een stevige dosis zelfspot.

Hij is voor de tweede keer lijsttrekker van het CDA. De eerste keer, in 2012, was een hopeloze campagne: wat Buma ook zei, niemand luisterde. Na twee jaar verdeeldheid en geruzie over de samenwerking met de PVV in het kabinet-Rutte I was een nederlaag voor het CDA onvermijdelijk.

Deze campagne is het anders. Je ziet het misschien nog niet in de peilingen, zegt Buma met grote stelligheid, maar het CDA wordt op 15 maart de grootste. De kiezer wil af van VVD en PvdA, maar zal toch terugschrikken voor de PVV. En welke partij komt dan bovendrijven? Precies: het CDA. Buma’s saaiheid lijkt een zwakte – hijzelf ziet zijn fatsoenlijke imago juist als wapen.

„Deze campagne gaat precies zo als ik al een aantal jaren voel aankomen. Iedereen – ook jullie – denkt: wat is Buma toch rustig. En aan het eind denken de kiezers: dat heeft toch wel wat. Dat is al eerder gebeurd, en het zal opnieuw gebeuren.”

Dus u denkt aan een herhaling van 2002, toen CDA’er Balkenende premier werd na de implosie van Paars?

„Ja. Ik moet wel mijn werk doen tot verkiezingsdag, maar het zou heel goed kunnen.”

Lees ook: Het CDA-gevoel zit vanbinnen

Waar haalt u die zekerheid vandaan?

„Ik merk het om me heen. We leven in een wereld waarin mensen zeggen: ‘het moet toch harder gezegd worden?’ Maar diezelfde mensen zeggen: ‘wat schreeuwen die politici toch hard’. Die combinatie klopt niet. Daar zet het CDA iets anders tegenover: we zeggen het stellig, maar wel binnen de marges van het fatsoen.”

„Als iedereen scheldt, valt de nuance op. Als mensen liever hebben dat er gescholden wordt, dan moeten ze een ander kiezen. Maar ik denk niet dat ze dat willen. Echt niet. Je hoeft als politicus helemaal niet scheldend en tierend door het leven te gaan. Angela Merkel doet het niet, Piet de Jong deed het niet, Jan Peter Balkenende ook niet.”

Waarom komen de kiezers dan per se bij u uit? Alexander Pechtold van D66 kan die rol van vluchtheuvel in het midden ook op zich nemen?

„Dat gaat Pechtold niet lukken. Ik vertel een verhaal dat dieper gaat, over de samenleving. Ik ben veel minder bezig met het proces – wie sluit een deal met wie? Pechtold trapt in mijn ogen wél in die valkuil.”

Zekerheid, veiligheid, normen en waarden. Dat is het verhaal waarmee het CDA de verkiezingen wil gaan winnen. Na de kredietcrisis van 2008, de eurocrisis van 2010, de vluchtelingencrisis van 2015 en de verkiezing van Trump in 2016 is de samenleving onzeker geworden.

Het kabinet-Rutte II heeft daar volgens Buma stelselmatig verkeerd op gereageerd: er is gekozen voor meer individualisme, niet voor meer verbondenheid.

Dus moet er van Buma meer aandacht komen voor Nederlandse normen en waarden. Het CDA wil weer „eisen stellen”. Met een maatschappelijke dienstplicht voor alle achttienjarigen, een verplichte zomerschool voor zwakke leerlingen en een strenger integratiebeleid: „Het is meedoen, en anders krijg je geen vaste verblijfsvergunning.”

In de zorg en op de arbeidsmarkt steunde het CDA jarenlang liberale hervormingen. Maar nu wil de partij ook daar meer bescherming bieden. Buma: „Je zult maar een vaste baan willen en er niet aankomen. Geen hypotheek kunnen krijgen en geen auto kunnen kopen omdat je zzp’er bent. De fundamentele zekerheid van een inkomen is weg. We hebben dus minder flexwerk en meer vaste contracten nodig op de arbeidsmarkt.”

Wat betekent ‘meer zekerheid’ voor het bedrijfsleven? Bent u er ook voor dat Nederlandse bedrijven minder makkelijk in buitenlandse handen kunnen vallen?

„Ja. De Mexicaanse miljardair Carlos Slim wilde KPN overnemen. De Belgen wilden PostNL hebben. En vorig week was daar ineens Kraft-Heinz dat Unilever wilde overnemen. De Britse premier May heeft meteen gezegd: dat wil ik niet hebben. Premier Rutte heb ik niet gehoord.”

„Minister Kamp wil nu dat Nederlandse telecombedrijven worden beschermd tegen buitenlandse overnames. Ik vind dat we een wet moeten krijgen die veel meer vitale sectoren beschermt. Voedsel, veiligheid, misschien wel onze staalindustrie.

„Denk aan de Chinezen die overal landbouwgrond opkopen. Stel je voor dat ze ook Campina overnemen. Dan is onze hele voedselsector straks in handen van Chinezen die zelf hun bevolking moeten voeden. Hoe naïef kunnen we zijn? Dat wordt gewoon gevaarlijk. Gaan we nog iets overeind houden van sturing van de economie, of zijn we straks overgeleverd aan de Chinezen en de Amerikanen?”

En als de EU dan zegt: dat mag niet, het is overheidsinmenging?

„Vanuit de EU is meer ruimte dan we nu nemen. Als Brussel straks moeilijk doet, zal ik ze wijzen op de Fransen, die hier veel verder in gaan dan wij. Zo’n opsplitsing van ABN Amro hadden ze nooit laten gebeuren.”

U wilt een activistische overheid en meer zekerheid op de arbeidsmarkt. Zo te horen staat niets in de weg om de avances van GroenLinks en de PvdA te beantwoorden.

„Nou, nee. PvdA en GroenLinks willen allerlei maatregelen die echt mijlenver van ons afstaan. Enorme belastingverhogingen onder de noemer ‘vergroening’, waar we alleen maar heel boze Nederlanders voor terug krijgen. Een verpakkingenbelasting, een vrachtwagenbelasting. Ze willen de vliegtaks herinvoeren. De SP heeft zichzelf al buitenspel gezet door een breekpunt te maken van hun Nationaal Zorgfonds. Zo’n nieuw stelsel is echt totaal onverantwoord. Links denkt straks zijn agenda met het CDA te kunnen gaan uitvoeren, maar hiermee moeten ze echt niet bij ons komen aanzetten.”

U wilt ook niet voorsorteren op een kabinet over rechts?

„Nee. Voorsorteren is mensen voor de gek houden, dat is helemaal niet meer mogelijk in deze tijden.”

Dat klinkt als het oude CDA, dat altijd zei: we buigen niet naar links en we buigen niet naar rechts.

„We kunnen in deze tijd inderdaad niet naar links of naar rechts buigen. Maar vroeger kon het CDA na verkiezingen kiezen, als een soort spelverdeler. Die tijd is lang voorbij. Al kennen we de uitslag nog niet, we weten zeker dat de grote partijen van vroeger na 15 maart hoe dan ook kleiner. zijn”

Mark Rutte spreekt ook over normen en waarden. Waarom is de kiezer op dit thema beter af bij het CDA?

„We zijn van oorsprong een christelijk land. Ik vind het een gemis dat we niet hardop zeggen dat onze waarden en normen christelijk zijn. Het besef van gelijkwaardigheid, is rond het jaar nul door Paulus uitgevonden. Dat geldt ook voor het besef dat vrijheid niet doen is wat je wilt, maar het goéde doen. Het lijkt wel alsof we dat vermogen kwijt zijn. Dat wil ik terugbrengen, niet in kerkelijke zin, maar in het besef dat onze waarden veel actueler zijn dan we denken.”

Dat zegt Mark Rutte ook.

„Zeker, en iedereen die niet voldoet aan dat christelijke land, daar roept hij ‘pleur op’ tegen. Daarmee doet hij zelf iets wat in strijd is met die waarden, namelijk de ander met respect behandelen.”

„Natuurlijk mag je de verschillen benadrukken. Maar Rutte gebruikt allemaal grote woorden en doet vervolgens niets. Laatst sprak ik een Amerikaan over Trump. Hij zei: hoe leg ik nu mijn kinderen uit dat je niet moet schelden als de president van Amerika het doet? Een politicus, of hij nou Trump of Rutte of Buma heet, heeft een grote verantwoordelijkheid omdat zijn woorden er toe doen. Hij beïnvloedt de samenleving niet alleen door het maken van een wet of het nemen van een maatregel, maar ook het zijn van een voorbeeld.”

U heeft gezegd dat het CDA onder uw leiding niet met de PVV gaat regeren. Geldt dat ook voor een volgende CDA-leider?

„Dat weet ik niet, ik kan alleen voor mezelf spreken. Ikzelf doe het echt nooit meer, en ik zie het bij anderen na mij ook niet gebeuren. Ik heb met Geert Wilders samengewerkt en je moet bij mij echt niet meer aankomen met hoe hij dat deed. Toen het lastig werd, liep hij weg. No way dat ik weer met hem ga samenwerken.”

„Sindsdien heeft Wilders vijf jaar de tijd gehad om te laten zien dat hij wél verantwoordelijkheidsgevoel heeft. En het is alleen maar erger geworden: zijn woorden zijn harder, zijn voorstellen extremer.”

Als het CDA wint op 15 maart en er komt een kabinet zonder de PVV, is het populisme dan volgens u een halt toegeroepen?

„Nee, want de onzekerheid in de samenleving is dan niet weg. De kiezers hebben dan beseft dat Wilders niet het antwoord is op hun onzekerheid, en daar zal ik blij mee zijn, maar de oorzaken blijven. Toen de PVV in 2012 verloor, zei iedereen ook: het populisme is verslagen. Maar is er sindsdien meer zekerheid gekomen? Dacht het niet.”