Vreugde over EU-akkoorden, somberheid over brexit

De onderhandelingen over het klimaatakkoord duurden het langst. Pas in de loop van gisterochtend werden de EU-leiders het eens: de CO2-uitstoot moet in 2030 met minstens 55 procent zijn teruggedrongen. Het uiteindelijke doel van de EU is om in het jaar 2050 geheel klimaatneutraal te zijn. De discussie was met name lastig, zo erkende ook premier Rutte na afloop, omdat elk land zo zijn ‘eigen geschiedenis’ heeft. ,,Het is niet zo gek dat er dan soms harde gesprekken zijn.”

Polen en Hongarije waren belangrijke dwarsliggers bij zowel het klimaatakkoord als de goedkeuring van de begroting. Ze wilden voor het eerste punt meer geld en in ruil voor het tweede dat de door hen zo gehate rechtsstaattoets van tafel ging. Over het klimaatakkoord zei Rutte alleen maar dat het erkennen van de onderlinge verschillen erg belangrijk is. ,,Een land als Polen heeft veel kolencentrales en weinig andere natuurlijke delfstoffen. Dat betekent dus dat ze een grote transitie moeten maken naar klimaatneutraliteit.” De Polen kunnen met dit akkoord rustig naar huis gaan, met de zekerheid dat er begrip bestaat voor hun situatie, aldus Rutte. ,,Over de precieze invulling van de afspraken gaan we de komende tijd doorpraten.”

Ook andere Europese leiders waren verheugd over het klimaatakkoord. Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, noemde Europa ‘de leider in de strijd tegen de klimaatverandering’. En de Franse president Emmanuel Macron toonde zich opgetogen: ‘10 jaar is morgen’, twitterde hij. ‘Laten we alles doen om te slagen. Nu. Samen. Want er is geen plan B.’

Milieugroeperingen hebben echter kanttekeningen. Afgesproken is dat ook de CO2-opname door bossen en ander landgebruik wordt meegeteld. Dat zou dus betekenen dat de industrie minder hard hoeft te lopen. Ook de hoofdonderhandelaar namens het Europees Parlement, dat zich later zal uitspreken over het akkoord, was niet overmatig enthousiast. Het parlement wil gaan voor een CO2-reductie van 60 procent in 2030. ,,En dat staat dichter bij wat de burgers en de wetenschappers willen dan wat de Raad nu heeft afgesproken”, zei de Zweedse Jytte Guteland.

Lees door onder foto.

Het uiteindelijke groene licht voor een mechanisme (de rechtsstaattoets) dat landen financieel moet straffen als ze de rechtsstaat afbreken, noemde Rutte ‘historisch’. ,,U en ik hebben nu de verzekering dat al die Europese dubbeltjes netjes worden besteed. De Europese Unie kon fraude al aanpakken, maar nu kunnen we ook kritisch kijken naar het systeem dat daarvoor nodig is.”

Hij doelt hiermee onder meer op zuiveringen van het justitiële apparaat die al jaren plaatsvinden in met name Polen en Hongarije, en die een doorn in het oog zijn van veel andere lidstaten. Op zich is daar al een andere procedure voor (‘Artikel 7’), en die is ook al in gang gezet tegen beide landen. Maar zo’n extra financieel drukmiddel kan alleen maar helpen, zo is de redenering. Zowel Polen als Hongarije claimt de overwinning in deze kwestie, maar Rutte benadrukt dat het ze niet gelukt is iets wezenlijks aan de uitgangspunten te veranderen. ,,Dat is het belangrijkste.”

De EU-landen zijn het ook eens geworden over uitbreiding van sancties tegen Turkije. Dat boort illegaal naar gas in de Middellandse Zee bij Griekenland en Cyprus. Die twee EU-lidstaten dringen al langer aan op maatregelen tegen Ankara. Tot nu toe heeft de EU tegen slechts twee functionarissen van het Turkse staatsoliebedrijf strafmaatregelen ingesteld, zoals een inreisverbod in de EU. Er komt nu een lijst met nieuwe namen van personen en bedrijven. Volgens Rutte is het uitgangspunt dat de relatie met de belangrijke buurman Turkije snel weer normaal wordt. ,,Maar de sleutel ligt echt bij Ankara.”

Een andere kwestie die niet op de agenda stond, maar wel als een donkere wolk over alles heen hangt, is een akkoord over de brexit. In een poging de patstelling te doorbreken, hebben de Britse premier Boris Johnson en Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie) afgesproken om uiterlijk zondag de knoop door te hakken. Welke dan ook: deal of geen deal. Rutte wil hier niet op vooruit lopen. ,,Ik ga geen voorspellingen doen over de brexit, maar ik weet wel dat de verschillen nog heel groot zijn. Aan de andere kant: de belangen om er uit te komen zijn enorm. Zo’n ongezellige scheiding met alle chaos van dien, dat is toch niet uit te leggen?”

Bekijk hier onze video’s over de Brexit: