Europese vogels trekken steeds verder noordwaarts
De vogelsoorten in Europa zijn de voorbije 30 jaar een kilometer per jaar naar het noorden opgeschoven. Dat blijkt uit een nieuwe broedatlas van de Europese vogels, waaraan meer dan 100.000 vrijwilligers meegewerkt hebben. De belangrijkste oorzaken van de verschuivingen zijn de klimaatverandering en de landbouw.
In Europa broeden nu bijna 600 vogelsoorten, 539 inheemse en 57 uitheemse soorten. Het aantal uitheemse soorten is toegenomen door de illegale of slecht gereguleerde handel in vogels.
De soorten met het grootste verspreidingsgebied zijn de witte kwikstaart en de koekoek, die in zowat 85 procent van Europa te vinden zijn.
Dat zijn een aantal van de conclusies uit de European Breeding Bird Atlas, een opmerkelijk werk dat de leefgebieden van alle Europese broedvogels in kaart brengt en waarvan de tweede editie deze week is verschenen.
De atlas is een van de grootste projecten van burgerwetenschap ter wereld: meer dan 120.000 vrijwillige vogelspotters hebben 5 jaar lang de vogels in een gebied van 11 miljoen vierkante kilometer in kaart gebracht.
Grote veranderingen
Uit de tellingen van de vrijwilligers blijken ook grote veranderingen sinds de vorige editie van de atlas in de jaren 90: de vogelsoorten leven nu gemiddeld 28 kilometer noordelijker dan zo'n 30 jaar geleden. "De klimaatverandering speelt zich voor onze ogen af", zegt BirdLife International daarover.
Sommige Mediterrane soorten, zoals de bijeneter en de kleine zilverreiger zijn nu helemaal tot in de Benelux te vinden.
In Nederland werd de status van de bijeneter, die normaal in Mediterraan gebied broedt, aangepast van 'dwaalgast' naar 'incidentele broedvogel' en ook in België zijn er steeds meer broedgevallen, vooral in Wallonië maar bijvoorbeeld ook in Harelbeke. De kleine zilverreiger wordt nu eveneens veel meer gezien in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In het Zwin broedt bijvoorbeeld een kleine kolonie kleine zilverreigers.
Iets meer dan een derde van de soorten heeft zijn broedgebied uitgebreid in de voorbije dertig jaar. Van een kwart van de soorten kromp het broedgebied dan weer.
“Regio's in het noorden van het continent hebben aan soorten gewonnen, terwijl de gebieden in het zuiden verliezen hebben geleden”, zei Sergi Herrando van het Catalaans Ornithologisch Instituut. “De verliezen zijn groter bij vogelsoorten die kenmerkend zijn voor landbouwgrond en grasland, met name in het Middellandse Zeegebied en in West- en Midden-Europa."
De ortolaan is een van de soorten die het moeten hebben van kleinschalige landbouw met houtwallen, terwijl de grote trap open graslanden verkiest. Beide soorten zien door de intensivering van de landbouw en de versnippering van het landschap hun leefgebied sterk inkrimpen. Het laten verwilderen van landbouwgrond zodat er opnieuw bomen gaan groeien of het niet langer verwijderen van dood hout uit bossen, heeft dan weer meer leefgebied opgeleverd voor andere soorten als de zwarte specht.
Klimaatverandering en landbouw
De klimaatverandering en de invloed van de landbouw spelen een belangrijke rol bij de vastgestelde veranderingen, maar de mechanismen er achter zijn complex.
In de voorbije dertig jaar is er immers ook meer bescherming gekomen voor bepaalde soorten en habitats, waardoor sommige vogelsoorten hun leefgebied hebben kunnen uitbreiden.
“Veel bedreigde soorten zagen hun broedgebied krimpen, maar er zijn ook positieve verhalen, die tonen dat natuurbescherming werkt”, zei Petr Voříšek van de Tsjechische Ornithologische Vereniging. “Soorten die beschermd worden door internationale wetgeving, zoals de zeearend, hebben hun leefgebied uitgebreid in Europa.”
Ook watervogels zijn erop vooruitgegaan in gebieden waar belangrijke habitats, zoals waterrijke gebieden, beschermd werden.
Bronnen: onder meer Inter Press Service (IPS), BirdLife International.
