Direct naar artikelinhoud

Zonder adres geen zorgverzekering. En ook geen plek om rustig te sterven

Zonder adres geen zorgverzekering. En ook geen plek om rustig te sterven

Zieke daklozen worden geregeld weggestuurd door huisartsen en andere hulpverleners. Veel van deze patiënten zijn onverzekerd en artsen zijn bang voor kosten die zij op niemand kunnen verhalen. Zonder zorgverzekering was het voor de terminaal zieke Cyprian onmogelijk om een plek te vinden waar hij rustig kon sterven.

De Nederlandse Straatdokters Groep (NSG) spreekt zelfs van een ‘onverzekerdenepidemie’. Wie geen woon- of postadres heeft, kan geen zorgverzekering afsluiten en dat komt steeds vaker voor, met alle gevolgen van dien. Doordat daklozen niet altijd op tijd goed behandeld worden, kunnen hun kwalen verergeren.

“Een apotheker zal een dakloze met diabetes misschien de eerste keer nog insuline willen leveren, en de tweede en derde keer misschien ook wel. Maar een vierde keer niet”, zegt straatdokter Igor van Laere. “Ik ken een patiënt die door een torenhoge bloedsuiker ten val kwam. Hij liep breuken op waarvoor hij niet goed behandeld is. Deze man kan nooit meer goed lopen.”

Ik ken een patiënt die door een torenhoge bloedsuiker ten val kwam en nooit meer goed zal kunnen lopen
Igor van Laere, straatdokter

Daklozen zijn vaak uiterst kwetsbaar. Ze leven gemiddeld zo’n vijftien jaar korter dan anderen, krijgen eerder last van ouderdomskwalen en overlijden vaak aan ziekten die op zich best behandelbaar zijn. Ongeveer dertig procent heeft een verstandelijke beperking, een deel van hen heeft ook psychiatrische problemen of is verslaafd.

Artsen onderkennen vaak slechts een deel van deze problematiek. Ook hebben ze soms te hoge verwachtingen van hun dakloze patiënten. Die slagen er lang niet altijd in zelf hun weg te vinden in de zorg, afspraken na te komen en formulieren en gesprekken te begrijpen.

Zorgkosten

Ook geld is een hindernis. Voor ongedocumenteerde vreemdelingen van buiten Europa bestaat een regeling die zorgt dat hun zorgkosten grotendeels vergoed worden, en het is de bedoeling dat er voor onverzekerde Nederlanders binnenkort ook zoiets komt. Maar burgers uit EU-lidstaten worden geacht in eigen land verzekerd te zijn. Zijn ze dat niet, dan moeten zij hun zorgkosten zelf betalen - wat daklozen meestal niet lukt. Voor daklozen mét een verzekering is het eigen risico vaak een drempel.

Tekst loopt door onder afbeelding. 

Zorgkosten

De Nederlandse Straatdokters Groep werd tweeënhalf jaar geleden opgezet en luidde destijds meteen de noodklok. “Maar sindsdien is er weinig verbeterd”, zegt Van Laere. De NSG brengt nu in kaart hoe de sociaal-medische zorg voor daklozen in elkaar zit. Dat verschilt per stad, en artsen en andere hulpverleners kennen de regels vaak niet precies. Om helderheid te scheppen, wil de NSG een blauwdruk voor goede zorg te ontwikkelen die hulpverleners in het hele land houvast biedt.

Zoeken naar een plek om te sterven

Hoe vind je onderdak voor een doodzieke patiënt zonder geld, zonder adres en zonder zorgverzekering? Krista Weissman schoot een verkoper van de daklozenkrant te hulp.

Zelf wist hij niet waar hij naartoe kon. Hij was dakloos, terminaal ziek en uitbehandeld. Een maatschappelijk werkster van het ziekenhuis had tegen hem gezegd: gaat u maar naar een hospice. Maar het hospice waarvoor zij hem een brief had meegegeven, zat vol.

Krista Weissman (39) kent deze man: hij verkocht de daklozenkrant bij haar supermarkt in Amsterdam. En ze kent zijn verhaal. Hij is 46, ongeveer twaalf jaar geleden kwam hij uit Roemenië. “Een vriendelijke man. Rookt niet, drinkt niet, zorgt goed voor zichzelf”, vertelt ze. “Ik wist dat hij neuskanker had. Hij kan slecht tegen licht nu er gaten tussen z’n neus en ogen zijn ontstaan. Hij slaapt nauwelijks. Ik dacht: het kan toch niet dat hij geen plek vindt om rustig te sterven?” Dat was bijna twee weken geleden.

Hij wist niet waar hij naartoe kon. Hij was dakloos, terminaal ziek en uitbehandeld

Zo ver komt het inderdaad niet. Cyprian (niet zijn echte naam) heeft een plek gevonden in een hospice. Maar daarvoor heeft Weissman een week hard moeten werken. Hoe vind je een plek voor een doodzieke patiënt zonder geld, zonder officieel adres en zonder zorgverzekering? Daklozen die op zichzelf zijn aangewezen, zou dat niet gelukt zijn, Weissman uiteindelijk wel. “Ik kan niet meer”, verzuchtte ze een week nadat ze haar actie begon. Maar ook: “Wat een opluchting, zeg.”

Haar zoektocht begon met een contact via via bij een hospice in Hoofddorp. Een paar telefoontjes later was ze erachter dat ze bij zorgonderneming Cordaan moest zijn. Degene die ze daar aan de telefoon kreeg, aarzelde even, maar maakte er toch serieus werk van. Daarvoor moesten wel de benodigde papieren geleverd worden: het medisch dossier, een ‘terminaalbrief’ en het zogeheten afwegingsinstrument, door de huisarts ingevuld.

Tekst loopt door onder afbeelding.

<i>Zoeken naar een plek om te sterven</i>

Daar kon de stichting Kruispost misschien voor zorgen, bleek een telefoontje later. Bij die zorgpost voor onverzekerden, daklozen en asielzoekers was Cyprian inderdaad bekend, maar van het ‘afwegingsinstrument’ had men daar nog nooit gehoord en de terminaalbrief was er ook niet. “Gelukkig had ik daar in het ziekenhuis al een kopie van gemaakt”, vertelt Weissman.

'Onverzekerbare vreemdelingen'

Voor de verzekeringskwestie ging ze te rade bij een instantie in Den Haag die een regeling voor ‘onverzekerbare vreemdelingen’ uitvoert. Tevergeefs, want die regeling bleek niet te gelden voor burgers uit lidstaten van de Europese Unie.

Het was intussen woensdag en de tijd begon te dringen, want in één hospice was een plek vrij, maar hoe lang zou die gereserveerd blijven voor Cyprian? En er moest nog veel geregeld worden. Een adres bijvoorbeeld: iemand bleek zo vriendelijk Cyprian zich op zijn adres te laten inschrijven. Een bankrekening: dat lukte na vele pogingen. Maar vooral: een zorgverzekering. 

De kosten zijn te overzien, Cyprian heeft niet lang meer

Dat kreeg Weissman vorige week ook voor elkaar. “De aanvraag is goedgekeurd, de polis is binnen.”Nu zit Cyprian dus in het hospice, met een ochtendjas en pantoffels en van alles en nog wat dat Weissman en haar vrienden en kennissen bij elkaar gekregen hebben. Hij wil er niet gefotografeerd worden, zijn gezicht vindt hij te beschadigd.

De verzekering moet wel betaald worden, plus het eigen risico. “Het meeste hebben we al bij elkaar”, zegt Weissman. “En de kosten zijn te overzien, Cyprian heeft niet lang meer. Drie maanden, zeggen de artsen, waarschijnlijk minder.”

De echte naam van Cyprian is bij de redactie bekend.