Wordt Trump straks aangeklaagd? Er hangen hem verschillende zaken boven het hoofd
Als Donald Trump straks het Witte Huis verlaat, hangen hem verscheidene rechtszaken boven het hoofd. Hoewel zijn opvolger Joe Biden al heeft gezegd hem geen gratie te verlenen, is nog niet duidelijk of Trump ook echt zal worden vervolgd.
Op hoeveel manieren kan een land een bananenrepubliek worden? In politiek Washington deden de afgelopen weken minstens drie suggesties de ronde: een president die zijn post niet wil opgeven; een ex-president die door de volgende regering voor de rechter wordt gesleept; een president die met het oog daarop zijn eigen gratieverlening regelt.
De eerste weg naar nationale vernedering lijken de VS niet in te slaan. Donderdag gaf Donald Trump te kennen dat wanneer het kiescollege Joe Biden als president kiest, hij uit het Witte Huis zal vertrekken. Ook al vindt hij nog steeds dat de Democraten de verkiezingen gestolen hebben.
Dat Trump liever president was gebleven heeft niet alleen te maken met zijn aversie tegen verliezen, maar ook met zijn zorg over wat hem als gewoon burger te wachten staat. In minstens één strafzaak figureerde tijdens zijn presidentschap een ‘Individu 1', waarvan zo goed als vaststaat dat hij het is.
Niet de eerste president die als een potentiële bajesklant het Witte Huis verlaat
Een president kun je niet voor de strafrechter brengen, dat is al tientallen jaren de beleidslijn van het Amerikaanse ministerie van justitie. Zolang hij in functie is tenminste. Trump is niet de eerste president die als een potentiële bajesklant met de Marine One helikopter Washington verlaat. Richard Nixon misbruikte zijn macht om de Democraten dwars te zitten en belemmerde het onderzoek daarnaar. Bill Clinton pleegde meineed tijdens het onderzoek naar zijn relatie met een stagiaire. George W. Bush liet toe dat terreurverdachten werden gemarteld.
Ze kwamen er alle drie mee weg. Dat is ook al heel lang een ijzeren norm: je verslagen politieke tegenstander laat je verder met rust.
Maar niet iedereen gelooft in die norm. Gerald Ford verleende Nixon gratie, maar dat kostte hem mogelijk zijn herverkiezing. Obama’s wens om na Bush ‘vooruit te kijken’ werd door burgerrechtenorganisaties bekritiseerd. En ook in het geval van Trump zijn er twee denkrichtingen. Ofwel: een land dat een wetsovertredend staatshoofd niet straft, is een bananenrepubliek. Ofwel: een land waar de politieke machthebbers de oppositie voor de rechter slepen, is een bananenrepubliek.
Geen gratie
Aankomend president Biden heeft gezegd dat hij Trump geen gratie zal verlenen, maar zou zich om de politieke vrede kunnen bedenken - bijna de helft van het land blijkt immers Trump nog trouw te zijn. Biden hoopt om die reden in elk geval dat zijn ministerie van justitie de ex-president niet zal vervolgen - maar in tegenstelling tot Trump wil hij dat ministerie in individuele zaken weer volledig vrij laten.
Vanwege die onzekerheid is het begrijpelijk dat Trump begerig kijkt naar de unieke, welhaast koninklijke bevoegdheid die hij volgens de Grondwet heeft: gratieverlening.
Een president is volkomen vrij om wie dan ook te vrijwaren van vervolging. Behalve, zo is de consensus onder staatsrechtjuristen, zichzelf. Het zou logisch onmogelijk zijn, zoiets als je huis verkopen aan jezelf. In de tijd dat de Grondwet werd geschreven, kwam de uitdrukking ‘zichzelf iets verlenen’ ook in geen enkele schriftelijke bron voor. Dat is belangrijk, want het Hooggerechtshof wordt, dankzij Trumps benoemingen, gedomineerd door conservatieve rechters die vinden dat je de tekst van de Grondwet precies zo moet lezen als de schrijvers hem in 1787 bedoelden. En het Hooggerechtshof zal zeker gevraagd worden of zelfgratiëring wel kan.
Theoretisch zou Trump kort voor het aantreden van president Biden al formeel kunnen aftreden, om dan een zeker geldig pardon in ontvangst te nemen van Mike Pence, nu vice-president maar dan automatisch zijn opvolger. Tot nu toe is er echter niets dat op zo’n plan wijst.
Paar appeltjes te schillen
Hoe dan ook zullen de Amerikanen Trump of zijn advocaten komend jaar veel in de rechtbank zien. Want als federale aanklachten hem linksom of rechtsom bespaard blijven, zijn er altijd nog strafzaken in staten die hem boven het hoofd hangen. Op dat punt is de Grondwet wel volstrekt duidelijk: gratie verlenen kan de president alleen voor ‘vergrijpen tegen de Verenigde Staten’. In ieder geval de staat waar hij tot zijn presidentschap woonde, New York, heeft nog een paar appeltjes met hem te schillen.
Machtsmisbruik, campagnewetten, belastingfraude, verkrachting
Trump krijgt na 20 januari te maken met beschuldigingen over financiële, politieke, ambts- en zedenmisdrijven:
- Fraude. Volgens zijn advocaat Michael Cohen heeft de Trump Organization de waarde van onroerend goed hoog afgeschilderd tegenover geldschieters, en laag tegenover de federale belastingdienst.
Omdat ook de staat New York belasting heft, kan die evengoed tot strafvervolging besluiten.
- Campagnewet-overtredingen. Via Cohen betaalde Trumps bedrijf tonnen zwijggeld aan twee vrouwen die hun relatie met hem aan de grote klok wilden hangen. Dat was vlak voor de verkiezingen, dus kan het opgevat worden als een gift aan kandidaat Trump – een die ver boven het toegestane maximum uitgaat.
De staat New York onderzoekt bovendien of het bedrag als bedrijfskosten van de belasting is afgetrokken, wat weer fraude zou opleveren.
- Omkoping of afpersing. Trump heeft geprobeerd Oekraïne een onderzoek te laten aankondigen naar corruptie door Joe Biden en zijn zoon. Het leverde hem in het Congres een afzettingsprocedure op, die eindigde in vrijspraak. Maar dat hoeft een juridische vervolging niet in de weg te staan.
- Witwassen. Dankzij zijn presidentschap zijn media en mogelijk ook aanklagers in Trumps zakenverleden gedoken. Ze stuitten op een aantal verdachte transacties in onroerend goed, waarbij rijke Russen betrokken waren.
- Belemmering van de rechtsgang. De speciale aanklager die onderzocht of Trump samenspande met de Russen tijdens zijn eerste verkiezingscampagne, noemt tien manieren waarop Trump het onderzoek daarnaar hinderde.
Trump zou ook medewerkers hebben aangezet tot illegaal terugsturen van vluchtelingen aan de grens, met de belofte dat hij ze bij problemen gratie zou verlenen.
- Verkrachting en aanranding. Twee vrouwen, Jean Carroll en Summer Zervos, hebben rechtszaken tegen Trump aangespannen. Carroll zegt in 1995 of 1996 door Trump te zijn verkracht, Zervos zou hij in 2007 hebben aangerand. Voor het strafrecht zijn die misdrijven verjaard, maar omdat Trump ontkende en zei dat de vrouwen logen, klagen ze hem nu aan voor smaad. Als hij president-af is, zal hij er onder ede over moeten getuigen.
Lees ook:Trump volgt het autoritaire script, maar heeft hij zijn rol wel goed ingestudeerd?
Dat Donald Trump zichzelf prematuur tot winnaar uitriep, verbaasde weinigen, maar shockeerde toch velen.