De VVD is helemaal niet linkser geworden
Na jaren van uitgesproken rechtse politiek en retoriek, kiest de VVD voor een nieuwe linkse koers. De partij is tot inkeer gekomen. Zo duidde de media vorige week het nieuwe verkiezingsprogramma van de partij.
Je vraagt je af waar deze conclusie precies op gebaseerd is. Hebben de media het verkiezingsprogramma van de VVD überhaupt doorgenomen? Hun plannen op het gebied van zorg, onderwijs en rechtsstaat lijken niet bepaald links. Kijken we naar hun woningmarktplannen, dan is dat nieuwe linkse jasje evenmin te bespeuren.
De VVD zegt wel in te zetten op meer nieuwe sociale huurwoningen, maar concrete beleidsvoornemens wijzen juist in de tegenovergestelde richting.
Zo houdt de partij in haar nieuwe programma vast aan de verhuurderheffing, de miljardenbelasting die verhuurders moeten betalen over hun betaalbare huurwoningen (terwijl dure huurwoningen gevrijwaard blijven). Op de VVD-website valt te lezen dat de partij de verhuurderheffing zelfs wil verhogen. Dit moet corporaties dwingen hun bezit te verkopen.
Met dit standpunt staat de VVD in toenemende mate geïsoleerd. Nagenoeg alle andere partijen zijn inmiddels voor afschaffing of op zijn minst forse vermindering van de verhuurderheffing. Daaronder bevindt zich niet alleen de linkse oppositie, maar ook coalitiepartners D66, ChristenUnie en CDA. Niet zo gek: de verhuurderheffing frustreert de bouw van betaalbare woningen terwijl de woningnood al zo hoog is.
Voor de VVD is het gebrek aan betaalbare woningen echter niet het gevolg van het falende woonbeleid van tien jaar Rutte, maar simpelweg de schuld van zogenaamde scheefwoners.
Die scheefwoners zouden met hun te hoge inkomens onterecht sociale huurwoningen bezet houden. In werkelijkheid gaat het hier vooral om middeninkomens met weinig tot geen andere woonopties, maar die nuance is niet aan de VVD besteed.
Als oplossing wil de VVD daarom huishoudens met een te hoog inkomen verdringen uit hun sociale huurwoning. Een weinig sympathieke oplossing waarvan vooral middeninkomens het slachtoffer zullen zijn.
Als het niet aan scheefwoners ligt, dan zijn de lange wachtlijsten voor sociale woningen volgens de VVD wel de schuld van statushouders. Daarom wil de partij een verbod op voorrangsregelingen voor deze groep. Dat in werkelijkheid slechts een klein percentage van alle vrijkomende sociale huurwoningen naar statushouders gaat, wil er bij de VVD maar niet in.
Tegelijkertijd wil de partij de particuliere huurmarkt geheel dereguleren. Dat zou betekenen dat verhuurders vrij zijn in het bepalen van de huur en onbeperkt met tijdelijke contracten kunnen werken. De gevolgen laten zich raden: hogere huren en meer woononzekerheid.
De gevolgen van deze maatregelen zouden optellen tot een kleinere sociale huursector die vooral uit kleine, sobere en tijdelijke woningen bestaat. In de academische literatuur noemen we deze ontwikkeling ook wel residualisering. Dat is de herstructurering van de volkshuisvesting van een brede en aantrekkelijke voorziening waar niet alleen de lage inkomens maar ook de middenklasse recht op hebben, tot een liefst tijdelijke voorziening voor de armen. Alleen als je echt niet anders kan, zou je volgens deze redenering aanspraak moeten maken op zo’n sociale huurwoning.
Het kopen van een eigen woning blijft namelijk het ideaal. De woonparagraaf van de VVD begint dan ook als volgt: "Een eigen huis en auto […], zijn voor veel mensen het toonbeeld van onafhankelijkheid, vrijheid en welvaart."
Over de bijbehorende koopwoningmarkt heeft de VVD echter verrassend weinig te zeggen: de hypotheekrenteaftrek wordt bijvoorbeeld niet genoemd. Ook wordt er niets gedaan om de torenhoge en prijsopdrijvende Nederlandse hypotheekschulden terug te dringen. Wel wil zij foute beleggers die woekerhuren vragen, weren – een standpunt die zij deelt met linksere partijen, maar tegelijkertijd goed aansluit bij de eigen ideaal van eigenwoningbezit.
Wie naar de woningmarktplannen van de VVD kijkt, zal geen links verhaal aantreffen. De plannen zijn juist rechtser dan de huidige koers van Rutte III. De vraag is hoe zwaar we moeten tillen aan deze plannen. Ik vermoed bijvoorbeeld dat de verhuurderheffing zal dienen als ruilmiddel tijdens de coalitieonderhandelingen.
Het is kwalijk dat de media de nieuwe VVD plannen als een ruk naar links presenteren. Ze doen geen recht aan de werkelijkheid. De plannen zullen op de woningmarkt resulteren in een grotere kloof tussen kopers en huurders. Er valt wel degelijk wat te kiezen.