Dit is nooit eerder ontdekt op een planetoïde: Ceres bevat alle ingrediënten voor leven

Planetoïden zijn kosmische rotsblokken die overbleven na het samenklonteren van de planeten. Ceres is met een middellijn van 950 kilometer verreweg de grootste. De Amerikaanse ruimtesonde Dawn kwam voorjaar 2015 aan in een baan rond Ceres en heeft het hemellichaam van top tot teen bestudeerd.

De grootste verrassing van het onderzoek was dat Ceres veel water bevat. Deels in de vorm van ijs, vlak onder het oppervlak en op de bodems van sommige diepe kraters, maar zo goed als zeker ook vloeibaar, in de vorm van een ondergrondse oceaan. Met een infraroodspectrograaf heeft Dawn nu ook organische verbindingen gevonden, vooral in een gebied rond de krater Ernutet.

Ketenvormige koolwaterstoffen

Om welke moleculen het precies gaat, kunnen de Italiaanse planeetonderzoekster Cristina De Sanctis en haar collega's niet zeggen. In Science schrijven ze deze week wel dat alles wijst op ketenvormige koolwaterstoffen. Kunnen die afkomstig zijn uit de ruimte? Onwaarschijnlijk, aldus de onderzoekers: de kwetsbare moleculen zouden de energie van een inslag niet overleven. Ze moeten dus wel op Ceres zelf zijn ontstaan.

Volgens de Leidse astrochemicus Harold Linnartz sluit de ontdekking goed aan bij eerdere vondsten. 'Ook op de manen van sommige planeten zijn organische verbindingen gevonden', zegt hij, 'en de Europese ruimtesonde Rosetta heeft op komeet 67P zelfs het aminozuur glycine ontdekt - aminozuren zijn de bouwstenen van eiwitten. Misschien was het wel verrassender geweest als er op Ceres géén organische verbindingen waren.'

Wel benadrukt Linnartz dat het nog een hele grote stap is, van koolwaterstoffen naar eencellige organismen. 'Bij de term "organisch materiaal" denk je al snel aan gft-afval, maar scheikundigen bedoelen er gewoon moleculen van koolstof, waterstof, zuurstof en stikstof mee.'

Wenkbrauwen gefronst

Bij het begeleidend commentaar in Science van ESA-onderzoeker Michael Küppers heeft Linnartz dan ook even 'de wenkbrauwen gefronst'. Volgens Küppers betekent de aanwezigheid van water en organische moleculen op Ceres dat er mogelijk primitief leven kan zijn ontstaan. Dat zou heel toepasselijk zijn, want Ceres is genoemd naar de Romeinse godin van de vruchtbaarheid.

De ontdekking biedt wel ondersteuning aan het idee dat de bouwstenen van het leven op aarde - en trouwens ook het grootste deel van het water - uit de kosmos afkomstig zijn: kort na het ontstaan werd de aarde getroffen door een hevig bombardement van planetoïden.