Campagne anno 2017: verzwijg je partijnaam

Voor SP-leider Emile Roemer moet vandaag een voorlopig hoogtepunt in de verkiezingscampagne van 2017 zijn. Vanaf maar liefst 49 opstapplaatsen, overal in het land, vertrekken vandaag in alle vroegte bussen richting het Haagse Malieveld, waar Roemer een hoofdrol speelt in wat hij zelf in en bericht aan SP-leden ‘onze volgende grote actiedag’ noemt: een manifestatie voor een Nationaal Zorgfonds.

‘De zorg is niet van de verzekeraars. De zorg is van ons allemaal’, schreven 66 bekende Nederlanders in een krantenadvertentie eerder deze week, als aankondiging van de bijeenkomst. Mensen als Willeke Alberti, Geert Mak, Gordon: niet per se Nederlanders die meteen met de SP worden geassocieerd. Ergens tussen die 66 namen prijkte ook de naam van Roemer, maar dat was dan ook de enige aanwijzing dat het hier gaat om een SP-actie.

Evenmin staat ergens ‘SP’ op de bijbehorende website. Alleen mensen die doorklikken kunnen dat ontdekken, maar dan moeten ze ook nog weten dat Renske Leijten SP-Kamerlid is.

‘Satelliet-bewegingen’

Geen logo, geen partijnaam. Wie de Tweede Kamer-verkiezingen van 2017 goed wil volgen, moet in toenemende mate letten op ‘satelliet-bewegingen’: op oproepen, advertenties, facebookcampagnes voor een ander doel dan de partij op zich.

Zo was er een halve week voor het Zorgfonds adverteerde, ook een advertentie van ‘Wij zijn Nederland’. Een oproep tegen ‘het geschreeuw’. “Nederland, maak je los uit de traditie van Brexit en Trump, door niet pas op te staan als het te laat is.” Ook daar weer een lijst met BN’ers, 29 dit keer: historicus Maarten van Rossem, acteur Kenneth Herdigein. Ergens in het midden stond ook de naam Lodewijk Asscher, PvdA-leider.

En dan was er ook nog de advertentie van SGP-leider Kees van der Staaij op Valentijnsdag: ‘Kies elkaar’. “Investeer in je relatie!”, riep hij op, zonder dat het SGP-logo te zien was. “Niet alleen met een bos bloemen, maar door ook eens een keer de stofzuiger te pakken.” Het was al de tweede keer dat de SGP-leider namens zichzelf adverteerde – hij deed dat ook in juni vorig jaar, toen hij zijn campagne tegen vreemdgaan lanceerde. Behalve een krantenpagina waren er billboards met de tekst ‘Overspel, het spel met alleen maar verliezers’. De partij verklaarde het ontbreken van de partijnaam met het argument “het is geen SGP-campagne, maar een campagne van betrokken burgers.”

Zelfs de grootste partij van Nederland, de VVD, maakt zich soms opzettelijk klein. Die partij organiseerde vorige week zaterdag een ‘Ondernemers Event’ in Noord-Holland. In een bericht aan partijleden in de regio legden de liberalen uit: “Verwacht geen VVD-banners of andere VVD-uitingen, wij houden het neutraal en zijn slechts de organiserende partij.”

Stormpje

Het is even wennen voor Nederland. Toen bleek dat de PvdA voor de ‘Wij zijn Nederland’-advertentie met de namen van Van Rossem en Herdigein had betaald, brak er een licht verontwaardigd stormpje los op Twitter. Toch is de methode al een paar decennia oud, zegt de Groningse hoogleraar Gerrit Voermans, die onderzoek doet naar de ontwikkeling en het functioneren van het Nederlandse partijstelsel.

“Het was van oorsprong een methode die vooral door de SP werd toegepast”, zegt Voermans. “Die hadden al in de jaren zeventig en tachtig ‘mantelorganisaties’ voor een bepaald doel, vanuit de gedachte dat het eenvoudiger is om mensen te mobiliseren voor en doel dan voor een politieke partij. Het valt mij ook op dat het nu door meer partijen wordt gebruikt.”

Voermans denkt dat de opkomst van sociale media een rol speelt bij de nieuwe strategie. “Op sociale media zijn mensen makkelijk te mobiliseren voor een bepaald doel.”