Volg dit nieuwsdossier
Hebben de recente aanslagen in West-Europa iets met elkaar te maken?
Het is nog te vroeg om te weten of er een verband is tussen de aanslagen of dat ze op elkaar zijn geïnspireerd, stelt Van Buuren.
"Er zijn verschillende scenario's denkbaar. Je zou kunnen verwachten dat de aanslagpleger in Oostenrijk geïnspireerd is geraakt door de aanslagen in Frankrijk. Het kan echter ook zo zijn dat de dader, of daders, al langer iets van plan waren en dit als geschikt moment hebben gekozen. Zo vond de aanslag net als in Frankrijk een dag voor een lockdown plaats, toen er nog veel mensen op straat waren."
Van Buuren verwacht echter niet dat het een "spontane" actie is geweest van de schutter. "Niemand heeft zomaar een machinegeweer in huis liggen. De dader heeft daarnaast eerder geprobeerd naar het kalifaat te reizen en is veroordeeld voor betrokkenheid bij een terroristische organisatie. Hij identificeerde zich met IS en was geweldsbereid. Maar hoe het precies is gegaan, moet nog duidelijk worden. Uit de huiszoekingen en verhoren zal ongetwijfeld meer informatie naar boven komen. "
Het lijkt alsof aanslagen meestal vlak na elkaar plaatsvinden. Klopt dat?
"We zien dat inderdaad vaker gebeuren. Vooral bij eenlingen zie je het zogeheten copycatgedrag", zegt Van Buuren. Maar volgens hem worden aanslagplegers voortdurend geïnspireerd, niet per definitie door een recente aanslag. "Uit onbevestigde berichten blijkt dat de aanslagpleger in Oostenrijk op sociale media heeft verwezen naar de aanslag op Charlie Hebdo. Dat is alweer vijf jaar geleden."
Op welke manier verschillen de aanslagen in Oostenrijk met die van Frankrijk?
"De aanslagpleger in Oostenrijk lijkt de aanslag uitvoeriger te hebben voorbereid. Hij had een automatisch wapen, terwijl er in Frankrijk messen werden gebruikt."
Een ander verschil is dat de aanslagpleger naar het kalifaat wilde vertrekken, iets wat bij de aanslagplegers in Frankrijk niet het geval was.
"De verdachte in Oostenrijk voldoet over het algemeen dan ook meer aan het profiel van aanslagplegers zoals we die de afgelopen jaren zijn tegengekomen. Hij wilde zich aansluiten bij IS, is tegengehouden en heeft daarvoor in de gevangenis gezeten."
Waarom is Oostenrijk juist nu een doelwit?
"Oostenrijk kent een vreemde paradox. Het land staat na België op plek twee van meeste jihadistische uitreizigers", legt Van Buuren uit. "Ook zijn er in het land gemeenschappen waarbij relatief vaak het jihadistische gedachtengoed leeft."
Oostenrijk doet ook mee aan de anti-IS-coalitie en kent het land een gepolariseerd klimaat rond de islam en het vluchtelingenbeleid, mede onder invloed van het electorale succes van uiterst rechtse partijen. "Allemaal voorwaarden die, net als in bijvoorbeeld Frankrijk en België, tot meer terrorisme zouden kunnen leiden."
Toch zijn er in de afgelopen jaren bijna geen aanslagen gepleegd. "We (terrorisme-experts, red.) proberen te duiden waarom Oostenrijk niet eerder hard geraakt is door terrorisme, maar die vraag is nog moeilijk te beantwoorden."
De aanslagpleger is een IS-sympathisant. Is de terreurgroep bezig met een nieuwe opmars?
Van Buuren: "Er wordt nog permanent opgeroepen om aanslagen te plegen. Met het verdwijnen van het kalifaat zijn ook de propagandakanalen van IS zwakker geworden, maar er zijn nog genoeg kanalen actief van sympathisanten. Het gedachtegoed van IS is de afgelopen jaren dus nog altijd springlevend gebleven."